ТЕОРІЯ ІНСТРУМЕНТАЛЯ В ОБ’ЄКТИВНІЙ ГРАМАТИЦІ: КАТЕГОРІЙНІСТЬ, СТРУКТУРНІСТЬ (кваліфікація локативно-аналітичної семантики інструменталя Євгеном Тимченком)1

W artykule przeanalizowano status znaczenia lokatywno-analitycznego w strukturze narzędnika rzeczownikowego. Dokonano kwalifikacji przestrzeni ogólnej paradygmatu funkcjonalnego i semantycznego narzędnika rzeczownikowego z uwzględnieniem lokatywności statycznej oraz dynamicznej, a także podstawowych tendencji synkretyzmu. Nakreślono podstawy konceptualne interpretacji lokatywno-analitycznego znaczenia narzędnika autorstwa Jewhena Tymczenki. Prześledzono w ujęciu linearnym pozycyjną wewnątrzzdaniową wariantywność lokatywno-analitycznego znaczenia narzędnika, jego fleksję, wewnętrzną wariantywność semantyczną oraz status funkcyjny. Dzięki konsekwentnej analizie kwalifikacji lokatywnoanalitycznego znaczenia narzędnika dostrzeżono tendencje utrwalania badanego znaczenia w strukturze współczesnego narzędnika rzeczownikowego oraz kierunki redukcji lokatywnoanalitycznego znaczenia w strukturze narzędnika, które uwarunkowane zostały przez wewnątrzkategorialne współoddziaływanie pomiędzy przypadkami oraz konkurencję między nimi. To ostatnie zjawisko przejawia się poprzez zastępowanie form lokatywno-analitycznego znaczenia narzędnika rzeczownikowego formami biernika, miejscownika, a częściowo również dopełniacza i celownika. W artykule scharakteryzowano również podstawowy korpus analitycznych morfemów składniowych w strukturze lokatywno-analitycznego znaczenia narzędnika rzeczownikowego. Prawidłowości rozwoju gramatyki obiektywnej odzwierciedlają podstawowe zmiany w ewolucji lokatywno-analitycznego znaczenia narzędnika rzeczownikowego, co potwierdza konkurencja między przypadkami i redukcja części analitycznych morfemów składniowych w syntag- matycznych użyciach narzędnika rzeczownikowego

The status of locative-analytic semantics in the structure of the nominativeablative case is considered, the total space of the functional-semantic paradigm of the noun-ablative with the diagnosis of static and dynamic locative, the establishment of the main tendencies of syncretism, and the conceptual foundations of the interpretation of the locative-analytic semantics of instrumental by Yevhen Tymchenko are determined. Linear-positional intra-rhetorical variability of nominative-ablative analytical-locative semantics, its flexible marking, internal semantic variability and functional status are elucidated. Through a consistent analysis of the qualification of the analyticallocative semantics of instrumental by the linguist, tendencies of preserving the investigated value in the structure of the modern nominative-ablative and the directions of reduction of the locativesemantic semantics in the structure of the nominative-ablative, due to the intra-category inter-verbal interaction and competition, are revealed. The latter motivates the substitution of forms of locativeanalytical semantics of nominative-ablative by the analytical forms of the accusative, local, partly — genitive and dative cases. The main corpus of analytical syntactic morphemes in the structure of nominative-ablative analytical-locative semantics is characterized. The regularities of the development of objective grammar reflect the main tendencies of the noun-ablative evolution of analytical-locative semantics, which proves the inter-case competition and the loss of individual analytic syntactic morphemes in syntagmatic implementations of the nominative-ablative.