Zróżnicowanie przyrynkowej zabudowy i jej funkcji a typy genetyczne rynków w małych miastach województwa łódzkiego

Celem badania jest ocena przestrzeni publicznych rynków w małych miastach województwa łódzkiego pod względem zróżnicowania w zakresie współczesnego zagospodarowania i funkcji zabudowy przyrynkowej. Tak postawiony cel i zakres badania podyktowany jest przede wszystkim niewielką liczbą tego rodzaju opracowań w literaturze przedmiotu. Przywołanie kontekstu genetycznego elementów struktury urbanistycznej stanowić ma w tym wypadku punkt wyjścia dla rozważań nad współczesnymi różnicami w zagospodarowaniu i funkcjach zabudowy przyrynkowej. W pracy posłużono się metodami z zakresu badań krajobrazowych, morfologii miasta oraz funkcjonalizmu (struktury funkcjonalnej). Najważniejszymi źródłami danych były inwentaryzacje urbanistyczne oraz mapy historyczne z XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku. Oceniono poziom otwarcia rynków oraz istniejącą strukturę funkcji mieszkaniowej i usługowej według powierzchni całkowitej kondygnacji. Odnotowano w tym zakresie duże zróżnicowania w grupie badanych rynków. W niektórych spośród badanych miast na niski poziom obudowania placu rynkowego wpływ mają wciąż zniszczenia II wojny światowej. W większości badanych miast funkcją dominującą w zabudowie przyrynkowej są usługi. Wyjątek stanowią najsłabsze ekonomicznie Krośniewice, gdzie przy rynku dominuje funkcja mieszkaniowa. Na współczesny stan zabudowy i jej funkcji przyrynkowych zauważalny jest wpływ uwarunkowań historycznych, a także potencjału demograficznego oraz ekonomicznego miast.

The aim of the study is to assess the public space of market squares in small towns of the Lodz Voivodeship diversity in the field of spatial development and the function of buildings around the town square. The goal and scope of the research is primarily dictated by small numer of similar studies in the literature on the subject. Recalling the genetic context of the elements of the urban structure is to constitute a starting point for reflection on contemporary differences in the spatial development and functions of buildings around the town square. In the paper were used methods from landscape research, city morphology and functionalism (functional structure). The most important data sources were urban inventories and historical maps from the 19th century and the first half of the 20th century. The level of market square opening was assessed as well as the existing structure of the residential and service function according to gross floor area. In this respect, large variations were noted in the group of researched town squares. In some of the cities studied, the small number of buildings around the town square is still affected by the destruction of World War II. In the majority of the cities studied, services are the dominant function in buildings around the town square. The exception is the economically weakest Krośniewice, where the residential function dominate. The influence of historical factors, as well as the demographic and economic potential of cities, is noticeable on the contemporary condition of buildings around market square and its functions.