INTRODUCTION The studied recreation areas “Park Zadole”, “Źródła Boliny Południowej” and “Wesoła Fala” are situated in the eastern part of the Silesian Province, within Upper Silesian Industrial District. Many areas in this region were converted mainly by the mining and the metallurgy. In many places it leaded to the lowering of the health of the flora and the strong deterioration of its habitat. Material and methods The bibliographical studies and the local florisric research that have been carried out in the vegetation season 2008-2009 in the area of the three recreational resorts, allowed a detailed floristic-ecological analysis of the flora and the evaluation of the natural resources of vascular plants taking into consideration medical plants. An alphabetical list of species of the vascular flora was carried out, taking listed resorts into consideration. Detailed statistic analysis contains important features considering: 1-using species in given category of the health care and homeopathy, 2-possibility of acquiring kind of medicinal raw material, 3-diversity of species as regards the pharmacological influence, 4-diversity of flora as regards biologically active contents of endogenic chemical substances, also medicinal, 5- group of 15 other functional features of the whole included in an inventory plants species. The gained results have been presented in histograms. RESULTS As a result of the research I have confirmed an existence of 358 species of vascular plants, where 291 species have curative properties and 108 are used in a homeopathy. There are 18 legally protected species. 13 of them are fully protected and 5 species are partially protected. CONCLUSIONS The studied recreation areas are characterized by quite rich degree of the species diversity. Such aspects as influence of environmental conditions on the vegetable raw material have to be considered and therefore, it cannot be used for pharmaceutical purposes. Nevertheless, thanks to its floristic diversity, the examined area is a natural gene bank for medicinal plants. Abundant populations of many of them can provide seeds for their cultivation outside the area of intensive large-industrial contaminating.
WSTĘP Badane w latach 2007-2008/9 tereny rekreacyjno-wypoczynkowe „Park Zadole”, „Źródła Boliny Południowej” oraz „Wesoła Fala”, położone w Katowicach oraz Mysłowicach, stanowią dość rozległe, lesiste enklawy zieleni miejskiej, które zachowują znaczny stopień naturalności. Leżą one we wschodniej części województwa śląskiego, w obrębie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W tym regionie nastąpiło przekształcenie rozległych obszarów, głównie przez górnictwo i hutnictwo. W wielu miejscach doszło do obniżenia żywotności szaty roślinnej oraz silnej degradacji jej siedlisk życiowych. MATERIAŁ I METODY Studia literaturowe oraz fl orystyczne badania terenowe, przeprowadzone na terenie trzech ośrodków rekreacyjnych, pozwoliły na szczegółową analizę florystyczno-ekologiczną i zielarską szaty roślinnej oraz ocenę naturalnych zasobów gatunków fl ory naczyniowej Tracheophyta, ze szczególnym uwzględnieniem udziału naturalnych zasobów genowych roślin leczniczych. Sporządzono alfabetyczny wykaz gatunków flory naczyniowej (paprotniki, nasienne), z uwzględnieniem stanowisk ich występowania w relacji do wymienionych ośrodków rekreacyjnych. Szczegółową analizą statystyczną objęto grupę cech istotnych ze względu na ich indywidualne właściwości osobnicze oraz ich wykorzystanie w lecznictwie alopatycznym i homeopatii. Przedstawiono w formie histogramów: 1-wykorzystanie gatunku w danej kategorii lecznictwa alopatycznego, w tym ofi cjalnego (surowce farmakopealne i ofi cynalne), w medycynie tradycyjnej (ludowej) oraz w homeopatii, 2-dostępność gatunkową pozyskiwanych określonych typów surowca leczniczego, 3-zróżnicowanie gatunków pod względem ich oddziaływania farmakologicznego na ustrój człowieka i zwierząt hodowlanych, 4-zróżnicowanie gatunków fl ory naczyniowej pod względem zawartości endogennych, biologicznie aktywnych substancji chemicznych, w tym o zdefi niowanych – w literaturze specjalistycznej - działaniach leczniczych, 5 - grupę 15 innych cech użytkowych stwierdzonych w całym zbiorze zinwentaryzowanych gatunków roślin naczyniowych. WYNIKI W wyniku przeprowadzonych badań fl orystycznych stwierdzono występowanie 358 taksonów roślin naczyniowych, w tym 291 gatunków leczniczych oraz niezależnie 108 gatunków stosowanych w homeopatii. Ochronie prawnej w Polsce podlega 18 gatunków, a w tej liczbie 13 objętych jest ochroną ścisłą i 5 częściową. WNIOSKI Charakteryzowane obszary rekreacyjno-wypoczynkowe cechuje dość bogate zróżnicowanie gatunkowe roślin naczyniowych, a także znaczny potencjał surowcowy gatunków leczniczych (81,3% gatunków fl ory naczyniowej). Florystyczne badania waloryzacyjne pozwoliły ukazać znaczną różnorodność gatunkową w obrębie fl ory leczniczej występującej na tym terenie. Należy je traktować jako naturalny bank genów. Obecność obfitych populacji wielu leczniczych gatunków roślin może stanowić źródło pozyskiwania nasion i rozmnóżek wegetatywnych w celu przenoszenia ich do upraw leżących poza GOP-em, czyli obszarem intensywnego skażenia emisjami pochodzenia wielkoprzemysłowego. Natomiast bezpośrednie wykorzystanie surowców z roślin macierzystych w celu pozyskiwania leku naturalnego z gatunków uznanych w medycynie naturalnej za lecznicze (napary, odwary, maceraty itp.), poza niektórymi wyjątkami, ze względu na znaczny zakres chemicznego zanieczyszczenia środowiska, bez uprzedniej, toksykologicznej diagnostyki danego surowca, na razie, nie wydaje się być możliwe.
