W artykule, spośród różnorodnych zagrożeń zdrowia dotyczących jednostek, jak i szerszych zbiorowości społecznych, omówione będą jedne z najbardziej znanych i powszechnych uzależnień o charakterze chemicznym a jednocześnie psychoaktywnym (tj. alkoholizm i narkomania). Są to uzależnienia stanowiące ogromny problem dla współczesnych społeczeństw, będąc jednocześnie swoistym przejawem patologii społecznej, gdyż generują coraz więcej problemów medycznych, społecznych, prawnych i ekonomicznych. W pierwszej części artykułu przedstawiona zostanie problematyka narkomanii w ujęciu interdyscyplinarnym. Przedstawione zostaną definicje narkomanii, jako zespół psychicznego i fizycznego uzależnienia, charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami o charakterze patologicznym. Również przywołane zostaną czynniki powodujące pojawienie się zależności psychicznej, somatycznej i społecznej od danej substancji. W kolejnej części opisane zostaną zagadnienia dotyczące tematyki alkoholizmu. Wyróżnione zostaną stadia choroby alkoholowej, tj. faza: wstępna (prealkoholowa), ostrzegawcza (zwiastunów), krytyczna (ostra), przewlekła (chroniczna). Zostanie podkreślone, że proces wychodzenia (zdrowienia) z choroby alkoholowej jest bardzo trudny oraz skomplikowany i uzależniony jest przede wszystkim od chęci i dobrej woli takiej osoby a także ich rodzin, jak również, że istnieje konieczność pogłębienia współpracy instytucji zajmujących się leczeniem osób uzależnionych od alkoholu z instytucjami z obszaru pomocy społecznej, organizacji pozarządowych, urzędów pracy, nie tylko celem ich wyleczenia, jak też ograniczenia lub wyeliminowania negatywnych społecznych skutków uzależnień. W ostatniej części artykułu zostanie skonstatowane, że osoby uzależnione nie są w stanie same odstawić substancji odurzającej i pomocy w leczeniu tych dolegliwości powinny poszukiwać u psychologów, psychoterapeutów i psychiatrów oraz w placówkach zajmujących się leczeniem uzależnień (np. Punkty konsultacyjne ds. uzależnień, Poradnie ambulatoryjne, Oddziały detoksykacyjne, Oddziały leczenia uzależnień – krótko-, średnio- i długoterminowe), jak również, a może nawet przede wszystkim, w gronie osób najbliższych, tj.: rodziny, przyjaciół, znajomych. Z kolei, w końcowej części, pomimo, że do dzisiaj nie wypracowano prawdziwie skutecznych sposobów leczenia uzależnienia od substancji psychoaktywnych, ukazane zostały coraz powszechniej uznawanei stosowane standardy leczenia, polegające na integracji modelu abstynencyjnego i redukcji szkód (w tym leczenia substytucyjnego) z uwzględnieniem cech indywidualnych pacjenta (terapia zindywidualizowana).
The paper deals, among various threats to health of individuals and wider communities, with the best known and most common types of chemical and psychoactive substance dependence (i.e. alcoholism and drug addiction). These addictions constitute a tremendous problem for contemporary societies, being also a characteristic symptom of social pathology because they generate more and more medical, social, legal and economic problems. The first part of the paper discusses the problems of drug addiction with interdisciplinary approach. Definitions of drug addiction have been presented as a syndrome of mental and physical dependence with characteristic behavior changes and other reactions of pathological nature. Factors causing mental, somatic and social dependence on the particular substance are also discussed here. The following part deals with the issues of alcoholism. Stages of alcohol use disorder have been distinguished, namely: the preliminary phase (pre-alcohol), warning phase (precursors), critical (acute) phase and long-standing (chronic) phase. It has been emphasized that the process of overcoming an addiction to alcohol (recovery) is very difficult and complicated and depends first of all on the intentions and good will of the affected person, but also on their family, that it is necessary to strengthen the cooperation between institutions involved in alcohol addiction therapy and social assistance institutions, non-governmental organizations, job centres, not only to cure alcohol use disorder but also to limit or eliminate negative social consequences of alcohol abuse. The final part of the paper concludes that addicted persons are unable to give up narcotic drugs on their own and to overcome their addiction they should seek help of psychologists, psychotherapists, psychiatrists and addiction treatment facilities (e.g. addiction consultation service, outpatient clinics, detoxication wards, long-, medium- and shortterm addiction treatment wards), but also, and perhaps first of all, among their close ones i.e. family and friends. Finally, despite the fact that until now really effective methods of treatment of psychoactive substance dependence have not been developed, the author presents more and more generally recognized and applied treatment methods which involve integration of the abstinence and harm reduction models (including substitution treatment), taking into account the patient’s individual features (individualized therapy).
