Die sprachliche Situation in der alten deutschen Sprachinsel Kostenthal/Gościęcin im Unterschied zu anderen Teilen Oberschlesiens

Varietäten des Deutschen außerhalb des zusammenhängenden deutschen Sprachgebiets stellen infolge der Interaktion mit den Umgebungssprachen eine Art Kontaktvarietäten dar. Dies bedeutet jedoch nicht, dass es sich dabei um homogene Erscheinungsformen des Deutschen handelt. Anhand des Sprachinseldeutschen von Kostenthal wird im vorliegenden Beitrag veranschaulicht, dass sich die oberschlesischen Sprachinseln vom Deutschen im Großteil Oberschlesiens nachweislich unterscheiden, wobei diese Differenzen auf die unterschiedliche Entwicklungsgeschichte dieser Varietäten zurückführbar sind. Ferner wird der Versuch unternommen, einen Überblick über den Stand der linguistischen Untersuchungen zu Schlesien zu schaffen und einige noch bestehende Forschungslücken aufzuzeigen.

Odmiany języka niemieckiego występujące poza zwartym obszarem niemieckojęzycznym tworzą wskutek interakcji z koegzystującymi w tych regionach językami swoisty rodzaj wariantów kontaktu. Nie oznacza to bynajmniej, że odmiany te mają charakter homogeniczny. Niniejszy artykuł unaocznia na przykładzie wariantu gościęcińskiego, że niemczyzna górnośląskich wysp językowych odbiega od języka niemieckiego występującego na większości terenów Górnego Śląska, przy czym różnice te wynikają z innego historycznego rozwoju tychże wariantów. Nadto artykuł ma być próbą krótkiego nakreślenia stanu dotychczasowych badań językoznawczych dotyczących Śląska i wskazać na niektóre istniejące jeszcze luki badawcze.

The varieties of German spoken beyond the closed German speaking territories are, as a result of the interaction with the surrounding languages, a kind of contact varieties. Still, it doesn’t mean that those vernaculars are homogenous. The present paper shows on the basis of the vernacular of Gościęcin that the varieties of the Upper Silesian speech islands vary from the German which is spoken in the most parts of Upper Silesia. The differences result from different historical developments of the varieties. The aim is also to outline the state of linguistic research on Silesia and to point some still existing research gaps.