W jakim kierunku zmierzają relacje pomiędzy lekarzem a pacjentem w Polsce?

The paper attempts to review, based on available literature, changes in patient-doctor relationship taking place within the last few years in Western societies and in Poland. It tries to answer the question whether patient-doctor relationship is closer to partnership or to paternalism. Particular emphasis is placed on such issues as doctor-patient information transfer, patient’s role in decision-making process and respect of patient’s rights. While it appears that in the West we are witnessing a clear transformation of patient-doctor relationship towards an increasingly active role of patient in the decision-making, where he or she is considered an expert in the field of own health and values, in Poland a more paternalistic model prevails, where it is the doctor who plays the leading role, makes decisions and, consequently, takes full responsibility for them. It appears that concerning partner-like relationship with doctor, greater chances for it have patients relatively better educated and from higher socioeconomic strata and women. Persons with higher education are more prone to question traditional role of doctor who “knows better”; such an attitude manifests itself by looking for alternative sources of information about the disease. Similarly, women more frequently seek a “second opinion” and more often obtain information about other treatment options from alternative sources. Furthermore, women more often express a need for a partner-like relationship with doctor.

Artykuł jest próbą przeanalizowania, na podstawie badań i dostępnej literatury, zmian, jakie w ostatnich latach zaszły w relacjach pacjent – lekarz w społeczeństwach zachodnich oraz w Polsce. Jest też próbą odpowiedzi na pytanie, czy relacje pacjent – lekarz można określić bardziej jako partnerskie, czy też raczej jako paternalistyczne. Obszary szczególnego zainteresowania autorów to: informowanie pacjenta przez lekarza, udział pacjenta w podejmowaniu decyzji oraz przestrzeganie praw pacjenta. O ile wydaje się, że na Zachodzie mamy do czynienia z wyraźną transformacją relacji pacjent – lekarz w kierunku relacji, gdzie pacjent współuczestniczy w podejmowaniu decyzji i jest postrzegany przez lekarza jako ekspert w zakresie swojego zdrowia i wartości, o tyle w Polsce ciągle występuje raczej model paternalistyczny, w którym to lekarz odgrywa dominującą rolę, podejmuje decyzje, a co za tym idzie, ponosi za nie niepodzielną odpowiedzialność. Wydaje się, że w kwestii relacji partnerskich z lekarzem znacznie większą szansę na nie mają pacjenci posiadający relatywnie wyższe wykształcenie i wyższą pozycję społeczną oraz kobiety. Osoby z wyższym wykształceniem częściej kwestionują tradycyjną rolę lekarza, który „wie najlepiej”, co przejawia się w poszukiwaniu alternatywnych źródeł informacji o chorobie. Podobnie kobiety częściej konsultują decyzje lekarza, a także częściej pozyskują informacje o sposobach leczenia z alternatywnych źródeł. Kobiety również częściej niż mężczyźni zgłaszają potrzebę kontaktu partnerskiego z lekarzem.