Nowotwory złośliwe w dojrzałych potworniakach jajnika

Mature teratomas are common ovarian tumors. Malignant transformation of dermoid cysts is a very rare phenomenon observed in only 0.17–2% of patients. Squamous cell carcinoma is the most common form of malignant transformation within ovarian dermoid tumors, accounting for more than 80% of cases. Adenocarcinomas, fibrosarcomas, carcinoid and mixed tumors also occur. Peritoneal gliomatosis is a rare condition, which also should be considered in patients diagnosed with teratoma. There are no sensitive and specific methods for the preoperative differential diagnosis of malignant vs. benign tumors arising in teratomas. Higher risk of malignancy is seen in large tumors, in women over 45 years of age, at elevated tumor markers (CA-125, CA 19-9, CEA, SCC-Ag in particular) and in the case of the presence of solid fragments in cysts. Extended diagnostic imaging using magnetic resonance or positron emission tomography is helpful in such cases. The treatment of mature teratoma, regardless of whether there is a suspicion of focal malignancy, involves surgical excision of the tumor. In the case of suspected malignant transformation in a perimenopausal woman, unilateral salpingooophorectomy in accordance with the principles of oncological aseptics should be considered as the minimum therapeutic management. Sparing surgery can be considered in young patients, nulliparas in particular, due to the very low risk of malignant transformations.

Potworniaki dojrzałe są często występującymi guzami jajników. Transformacja złośliwa torbieli dermoidalnych jest bardzo rzadkim zjawiskiem, obserwuje się ją jedynie u 0,17–2% pacjentek. Rak płaskonabłonkowy to najczęstsza postać złośliwej transformacji w guzach dermoidalnych jajnika – odpowiada za ponad 80% takich przypadków. Spotykane są również zmiany o charakterze gruczolakoraka, włókniakomięsaka, rakowiaka czy guzów mieszanych. Rzadkim schorzeniem, o którym także należy pamiętać po stwierdzeniu potworniaka, jest glejakowatość otrzewnej. Nie ma czułych i swoistych metod pozwalających na przedoperacyjne różnicowanie zmian złośliwych i łagodnych w obrębie potworniaków. Większe ryzyko nowotworu złośliwego występuje w przypadkach dużych guzów, u kobiet powyżej 45. roku życia, przy podwyższonych markerach nowotworowych (przede wszystkim CA-125, CA 19-9, CEA, SCC-Ag) i obecności fragmentów litych w torbielach. W takich właśnie przypadkach pomocne jest rozszerzenie diagnostyki obrazowej o rezonans magnetyczny lub pozytonową tomografię emisyjną. Leczenie potworniaka dojrzałego, bez względu na to, czy zachodzi podejrzenie obecności ognisk nowotworu złośliwego, polega na chirurgicznym usunięciu zmiany. W razie podejrzenia transformacji złośliwej u kobiety w okresie okołomenopauzalnym należy wziąć pod uwagę wykonanie przynajmniej jednostronnego usunięcia przydatków z zachowaniem zasad aseptyki onkologicznej. U młodych chorych, zwłaszcza nieródek, ze względu na bardzo rzadkie występowanie transformacji złośliwych można rozważyć zabieg oszczędzający.