Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce jako historycznie i globalnie uwarunkowane zagadnienie polityczne

W artykule przedstawiono i przedyskutowano problem delimitacji obszarów metropolitalnych w Polsce w dwóch aspektach. Z jednej strony w kontekście globalnych i historycznych procesów industrializacji, serwicyzacji i metropolizacji wielkich miast, a z drugiej strony w świetle różnych koncepcji regionu (strukturalnego, funkcjonalnego i terytorialnego). W warunkach globalizacji sterowanie funkcjonowaniem i rozwojem wielkich miast w Polsce jest niezbędne dla zapewnienia ich prawidłowej metropolizacji. Powiązania funkcjonalne wewnątrz obszarów metropolitalnych nie są jednak ani koniecznym, ani wystarczającym warunkiem sprawności takiego sterowania. Niezbędne jest natomiast przywrócenie zasady terytorialnej. W konkluzji wykazuje się, że obszary metropolitalne w Polsce, będące w istocie regionami, powinny być definiowane jako terytoria, czyli obszary władztwa podmiotu suwerennego, choć podlegającego demokratycznej kontroli. Jedyną obecnie jednostką terytorialną tego rodzaju wyobrażalną w ramach porządku prawnego w Polsce jest powiat metropolitalny, o odmiennych kompetencjach niż istniejące powiaty i miasta na prawach powiatu. Przenosi to problem ich delimitacji z płaszczyzny naukowej i planistycznej na polityczną. Pochodną ewentualnej decyzji o utworzeniu powiatów metropolitalnych jest konieczność ich delimitacji. W tym przypadku również, wbrew rozpowszechnionym poglądom, najważniejsze są kryteria polityczne, a wtórne naukowe i planistyczne.

In the article the problem of delimitation of metropolitan areas in Poland is discussed in two aspects. On the one hand, in the context of global and historical processes of industrialization, servitization and metropolization of big cities, and, on the other hand, in the light of the various concepts of the region (structural, functional and territorial). Most of the Polish big cities suffer from deindustrialization caused by systemic change. The service economy is developing rapidly, but only in some of them (Warsaw, Krakow, Wroclaw, Poznan) and much slower in other big cities. Everywhereit causes the intensive suburbanization (sprawl). Metropolitan functions are rather in initial stage, concentrated mainly in the capital city Warsaw. So, the notion "metropolitan area” should be in the Polish context understood rather as "big city with their suburbs”. In the era of globalization, the public control of functioning and development of metropolitan areas in Poland is necessary in order to ensure their future metropolization. Functional linkages inside metropolitan areas are, however, nor necessary, nor sufficient condition of the efficiency of such a control. It is necessary to restore the territorial principle. In conclusion shows that the metropolitan areas in Poland, which are in fact regions, should be defined as the territories, that is areas ruled by sovereign, but democratically controlled power. The only imaginable such territorial unit is in Poland the metropolitan county (metropolis). It moves the problem of their delimitation from research and planning agenda to political agenda.