Zwięzła genealogia i anatomia habitusu

Prześledzenie filozoficznych źródeł i wczesnych zastosowań habitusu u Bourdieu – które wyjaśniały historyczne zerwania, spowodowane czy to wojną wyzwoleńczą w Algierii, czy to powojenną modernizacją francuskiej wsi – pozwala na skorygowanie czterech uporczywie powracających nieporozumień dotyczących tego pojęcia: (1) habitus nie jest nigdy repliką pojedynczej struktury społecznej, stanowi raczej, wielopoziomowy i dynamiczny zestaw schematów, który podlega „permanentnej rewizji” w praktyce; (2) habitus niekoniecznie jest koherentny i spójny, odznacza się raczej zróżnicowanymi poziomami integracji i napięcia; (3) ponieważ nie zawsze pozostaje w zgodności ze światem społecznym, w którym się rozwija, habitus jest tak samo odpowiedni do analizowania kryzysu i zmiany, jak do badań spójności i trwania; (4) nie jest samowystarczalnym mechanizmem generującym działanie: wnikliwa analiza dyspozycji musi więc przebiegać w ścisłym związku z odwzorowaniem całego systemu pozycji, które naprzemiennie pobudzają, tłumią bądź przekierowują skłonności podmiotu działającego. Co kluczowe, w ujęciu Bourdieu habitus nie jest abstrakcyjną koncepcją będącą wynikiem teoretycznych dywagacji i przeznaczoną dla tego typu rozważań; jest on przede wszystkim stenograficznym sposobem wyznaczającym postawę badawczą, który stawia w sercu analizy społecznej genetyczny sposób myślenia.

Retracing the philosophical origins and initial usage of habitus by Bourdieu to account for the historical disjuncture wrought by theAlgerianwar of national liberation and the postwar modernization of the French countryside allows us to clear up four recurrent misunderstandings about the concept: (1) habitus is never the replica of a single social structure but a dynamic, multiscalar, and multilayered set of schemata subject to ‘permanent revision’ in practice; (2) habitus is not necessarily coherent and unified but displays varying degrees of integration and tension; (3) because it is not always congruent with the cosmos in which it evolves, habitus is suited to analysing crisis and change no less than cohesion and perpetuation; but (4) it is not a self-sufficient mechanism for the generation of action: the dissection of dispositions must always proceed in close connection with the mapping of the system of positions that alternately excite, suppress, or redirect the socially constituted capacities and inclinations of the agent. Crucially, in Bourdieu’s hands, habitus is not an abstract concept issued from and aimed at theoretical disquisition, but a stenographic manner of designating a research posture that puts the genetic mode of thinking at the heart of social analysis.