Ciągłość czy zerwanie? Przyczynek do rozważań na temat historii polskiej myśli socjalistycznej XIX wieku

Celem artykułu jest próba obalenia utrzymywanego w historiografii podziału polskiego socjalizmu dziewiętnastowiecznego na „socjalizm naukowy” oraz „socjalizm utopijny”. Koncepcja „Idei komunistycznej” Alaina Badiou i Slavoja Žižka pozwala na uwypuklenie ciągłości w historii tego odłamu rodzimej refleksji politycznej. Rama „wiecznej idei” została w artykule wykorzystana do porównania programu Gromad Ludu Polskiego z poglądami polskich marksistów, a także do podważenia tez historyków PRL, którzy stworzyli ideologiczną przepaść między wspomnianymi typami „socjalizmów”. Analizując podobieństwa między „romantykami” a marksistami, wyznaczam polskie „niezmienne komunistyczne”, wśród których wyróżniam wiodącą cechę polskiej myśli rewolucyjnej: pozytywnie ujmowaną utopijność. Wskazuję również, że różnice w poglądach dwóch pokoleń socjalistów były zdeterminowane społeczno-gospodarczymi okolicznościami występującymi w dwóch różnych okresach historycznych.

The aim of the article is to subvert the division of Polish socialism into “scientific socialism” and “utopian socialism,” which was a widely held approach in Polish historiography after WWII. Alain Badiou’s and Slavoj Žižek’s concepts of “the idea of communism” are applied to Polish Socialist thought to stress the fact of its ideological continuity. “The idea of communism” allows for a critique of Polish communist historians, who advocated the aforementioned divisive methodology. A comparison of Marxist concepts to the ideology of the ‘Communes of the Polish People’ demonstrates that their differences are determined by the historic nature of the socio-economic environment and serves to distinguish a specific set of Polish “communist invariants.”