Chrystianizacja i romanizacja elit w rzymskiej Edessie

In the pre-Roman history of Edessa and Osrhoene, the role of the local elites, gathered around the royal court, was clearly visible. By this time, Edessean upper classes were strongly influenced with Iranian culture. In the process of incorporation of Osrhoene into Roman Empire, the elites of Edessa took over some Roman cultural models, and their representatives participated in the local administration already after the fall of the Abgarid dynasty in 242 BC. This article aims to trace in sources concerning the history of Edessa references to the local aristocracy. Apparently this group continued to play a role after the transformation of the kingdom into a province, but remained in the shadow of dynamically developing ascetic Syrian Christianity. The elites of Edessa are associated with the figure of Bar Daisan, whose teachings and sect called the Bardezanites survived at least until the fifth century; probably the same circles preserved and modelled the record of conversion of the King of Edessa (S. Brock's theory), which was generally accepted by the inhabitants of the city. Although the sources mention the elites of Edessa occasionally  and reluctantly, the most important tradition associated with them - the legend of the conversion of the city - became the factor that made Edessa famous in the Roman world.

W przedrzymskiej historii Edessy i Osrhoene wyraźnie rysowała się rola lokalnych elit, skupionych wokół królewskiego dworu. Warstwa ta była silnie przesiąknięta kulturą irańską. W procesie przechodzenia Osrhoene do rzymskiej strefy wpływów, elity Edessy przejmowały do pewnego stopnia rzymskie wzorce kulturowe, zaś ich przedstawiciele piastowali stanowiska w lokalnej administracji już po upadku dynastii Abgarydów w 242 roku po Chr. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie w źródłach dotyczących historii Edessy wzmianek na temat lokalnej arystokracji. Wskazują one, że warstwa ta nadal odgrywała pewną rolę po zamianie królestwa w prowincję, pozostając jednak w cieniu coraz prężniej rozwijającego się ascetycznego nurtu syryjskiego chrześcijaństwa. Z elitami Edessy związana jest postać Bar Daisana, którego nauki i sekta zwana Bardezanitami przetrwały co najmniej do V wieku; prawdopodobnie te same kręgi przechowywały i modelowały przekaz o nawróceniu króla Edessy (teoria S. Brocka), który została przyjęty przez ogół mieszkańców miasta. Mimo iż zachowane źródła wzmiankują elity Edessy niechętnie i zdawkowo, najważniejsza ze związanych z nimi tradycji – legenda o nawróceniu miasta – stała się czynnikiem, który rozsławił Edessę w rzymskim świecie.