Program ochrony lesnych zasobow genowych

W warunkach naturalnych wolnych od znaczniejszej ingerencji człowieka zróżnicowanie genetyczne gatunków powstawało na drodze rekombinacji związanych z rozmnażaniem generatywnym, mutacji genetycznych i selekcji naturalnej eliminującej genotypy najmniej dostosowane do życia w określonych warunkach środowiska. Procesy te utrzymywały określone zróżnicowanie genetyczne populacji, które umożliwiało dostosowywanie się tych populacji do zmieniających się warunków środowiska. Obecnie jednak tempo zmian tych warunków zarówno w skali makro (ocieplenie klimatu - efekt szklarniowy) jak i w skali lokalnej wywoływane przez różnego rodzaju czynniki antropogeniczne (emisje przemysłowe, wylesienia, ingerencja człowieka) powodują, że utrwalone naturalne mechanizmy genetyczne są lub mogą być niewystarczające. Dlatego też zachowanie w długim okresie czasu określonych gatunków wymaga podjęcia specjalnych działań mających na celu ochronę ich zróżnicowania genetycznego. Do 1990 r. ochrona zróżnicowania genetycznego realizowana była jedynie pośrednio w programach hodowli selekcyjnej oraz w ramach szeroko rozumianych działań w zakresie ochrony przyrody. Pierwsze założenia koncepcji ochrony zróżnicowania genetycznego w Lasach Państwowych opracowano w „Programie ochrony leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew leśnych w Polsce na lata 1991-2010”. W pierwszym etapie do ochrony wytypowano 1000 wyłączonych drzewostanów nasiennych 18 gatunków drzew leśnych, 6400 drzew doborowych (genotypów) oraz 150 populacji zachowawczych wytypowanych na obszarze Lasów Państwowych i Parków Narodowych. Ochronę ex situ realizuje się obecnie głównie w wybudowanym w 1995 r. Leśnym Banku Genów w Kostrzycy. W drugim etapie realizacji programu ochrony oprócz działań prowadzonych dotychczas przewiduje się rozpoczęcie ochrony zróżnicowania genetycznego pozostałych gatunków stanowiących istotne składniki zbiorowisk leśnych (gatunki domieszkowe, krzewy, rośliny zielne itd.).

Under natural conditions, without any human activities, genetic diversity of the species was created by recombination of genetic materials at the time of generative propagation, mutations and natural selection eliminating the genotypes less adapted to existing environmental conditions. Now the rates of these changes either, in global (greenhouse effect) and in local (air pollution, deforestation and negative anthropogenic influence) scales cause that these natural genetic mechanisms aren't sufficient and some of the species need additional protection for conservation their genetic variability. Unitil 1990 gene conservation of the forest plant species in Poland was realised indirectly in breeding programmes for conservation of the species, populations and genotypes valuable from breeding point of view. Also in National Parks and reserves a part of genetic variability was preserved on strictly and partly protected areas. First special programme for gene conservation of the forest species was started in 1991. Until now for gene conservation 1000 selected seed stands of 18 tree species, 6400 plus-trees and 150 gene reserves in State Forests and National Parks were chosen. Ex situ gene conservation is realised mainly in the Forest Gene Bank which has been established in Kostrzyca 4 years ago. At the next stage of this programme the list of species will be substantially extended including forest shrubs and herbs into gene conservation programme.