Communication in the Face of Death: the Meaning of Funeral Sermons in the Old Polish Epoch

Artykuł jest analizą czterech kazań pogrzebowych. Ich autorami są franciszkanie reformaci: Józef Drohojowski – kazanie na pogrzeb Stanisława Skarbka Ankwicza, Karol Kwinta – kazanie na pogrzeb Stanisława Dłużewskiego, Benedykt Roszkowski – kazanie na pogrzeb Wojciecha Opalińskiego, Franciszek Parażyński – kazanie na pogrzeb Józefa Grodzickiego. Z analizy kazań pogrzebowych wyłaniają się dwa ściśle ze sobą powiązane przesłania, to jest wizja śmierci oraz konieczność dobrego życia, która warunkuje zbawienie. Odbiorca kazania pogrzebowego bez wątpienia na te dwie kwestie musiał zwrócić uwagę, bo to one były w kaznodziejskich rozważaniach najważniejsze. Każdy słuchający na pogrzebie słów duchownego wiedział, że należy naśladować cnotliwe życie zmarłego, by osiągnąć upragnione zbawienie. Ta pedagogika umierania w okresie staropolskim była elementem niezwykle istotnym z punktu widzenia przyszłości eschatologicznej. Dobra, szczęśliwa śmierć gwarantowała dobre umieranie i zbawienie, jak to podkreśla Drohojowski – „przebywanie w ziemi żyjących”. Komunikacja w obliczu śmierci stanowiła jeden ze składowych komponentów staropolskiego artis bene moriendi, czyli sztuki dobrego umierania.