„Chrześcijańska krucjata” w Chinach. Tajpingowie w świetle relacji Johna Scartha

This article deals with the question of Taiping religion in the work of John Scarth coming from 1860, which was published before the fall of Hong Xiuquan. This is an original approach to the topic due to the fact that the author is openly sympathetic toward the movement. It is in contrast to the dominant narrative from the period, that depicted Taipings as revolutionaries and bandits. This picture is still present, as it is marginalizing the role of religion in their movement, or distorting it to the form of a bizarre syncretic religion. Scarth mitigates this message, focusing primarily on Christian roots of this doctrine, refuting superstitions and explaining misunderstandings. There is no doubt, however, that his gentle approach is related to his ignorance about the subtleties of Taiping theology. The image of Taiping religion given by him is connected with Scarth’s specific soteriology and God’s work in human history. In this context, the revolution of Hong Xiuquan was not only a political struggle for independence against Manchurians, but it was a religious revolution against authorities’ legitimizing idolatry.

 W artykule zostaje poruszona kwestia religii tajpingów w oparciu o pracę Johna Scartha z 1860 roku, czyli jeszcze przed klęską odniesioną przez Hong Xiuquana. Jest to specyficzne ujęcie tematu, z tego względu, że autor nie ukrywa się z sympatią w stosunku do przedstawicieli tego ruchu. Stoi on w kontrze do dominującej wówczas narracji przedstawiającej tajpingów jako rewolucjonistów i bandytów. Do teraz ten obraz jest często obecny, marginalizując przy tym rolę religii w ich ruchu lub przedstawiając ją w przerysowany sposób jako dziwaczną synkretyczną religię. Scarth łagodzi ten przekaz, skupiając się przede wszystkim na chrześcijańskich korzeniach tej doktryny, obalając przesądy oraz wyjaśniając nieporozumienia. Nie ma jednak wątpliwości, że jego życzliwa postawa często ma związek z niewiedzą na temat szczegółów teologii tajpingów. Obraz, który przedstawia, łączy się z jego specyficzną wizją soteriologii i działania Boga w ludzkiej historii. W tym kontekście rewolucja Hong Xiuquana miała rangę nie tylko polityczną i niepodległościową w stosunku do Mandżurów, ale była to rewolucja religijna, obalająca władzę legitymizującą bałwochwalstwo.