O podmiocie wcielonym. Ciało a seksualność w filozofii M. Merleau-Ponty’ego

Das Problem der „Körperlichkeit“ wird nicht nur in der zeitgenössischen Philosophie breit behandelt, sondern auch in Erkenntnistheorien (u.a. in den Theorien des verkörperten Geistes im Kognitivismus). Für die Wissenschaft hört der Körper auf, lediglich ein physisches Produkt zu sein, das von „freiem Willen“ oder von res cogitans geleitet wird. Er wird vielmehr zu einem aktiven Bestandteil, der die Subjektivität konstituiert. M. Merleau-Ponty ist zwar kein Wegbereiter im Bereich einschlägiger Forschung, doch seine spezifische Philosophie verdient unsere Aufmerksamkeit. Indem er sich auf vorreflexive Erfahrung des Menschen und seine dialogische Relation zur Welt konzentriert, überwindet er klassische Dualismen. Eine besondere Dimension des menschlichen Daseins ist die Sexualität: in ihr entdeckt der Denker ebenfalls die Merkmale der menschlichen Natur. In der Folge bringt er das Postulat zur Sprache, das man das Individuum als ein leibliches Subjekt betrachten soll. Im Artikel werden diese Ideen vorgeführt. Es wird aufgezeigt, dass der Körper vieldimensional ist und dass eine derartige Beschreibung notwendig und grundlegend für die Charakterisierung der Subjektivität ist. Ich weise darauf hin, dass in der Sexualität (einschließlich der Emotionalität) psychophysische Einheit des Menschen zum Vorschein kommt, die eine wesentliche Art der menschlichen Existenz bildet.

The category of corporeality is often taken up not only in modern philosophy but in science also, i.e., cognitive theories of “the embodied mind”. In the paper, the idea of the body as a physical product which is managed by some human internal feature like “free will” or res cogitans is challenged. Instead, the body is described as an active part of human agency. Maurice Merleau-Ponty is not only distinguished as the pioneer of research in the field but a scholar the specificity of whose philosophy should be acknowledged as well. Focusing on pre-reflective experience of humans and their peculiar dialogic relation with the external world, Merleau-Ponty overcomes classic dualisms. Sexuality, being a specific dimension of human existence, is also the object of the philosopher’s scholarship. In sexuality he discovers other properties of human nature. As a consequence, Merleau- Ponty postulates that an individual should be considered “embodied human agency”. This is the focus of my article, in which I expound on the philosopher’s ideas providing arguments that the human body is a multidimensional entity and that such a definition is crucial to aptly characterising subjectivity/agency. I also point out that human’s psychophysical unity (monism) manifests itself in sexuality (including emotionality), being an essential ingredient of homo sapiens’ existence.

Problem „cielesności” jest szeroko podejmowany nie tylko we współczesnej filozofii, lecz także w naukach o poznaniu (m. in. w teoriach ucieleśnionego umysłu w kognitywistyce). Dla nauki ciało przestaje być jedynie fizycznym produktem kierowanym przez „wolną wolę” czy res cogitans, stając się aktywnym elementem konstytuującym podmiotowość. M. Merleau-Ponty nie jest pionierem tych badań, lecz specyfika jego filozofii zasługuje na uwagę. Skupiając się na prereflektywnym doświadczeniu człowieka i jego dialogicznej relacji ze światem przezwycięża on klasyczne dualizmy. Szczególnym wymiarem bytu ludzkiego jest seksualność i również w niej filozof odkrywa własności natury ludzkiej. W konsekwencji formułuje postulat, że o jednostce należy mówić jako o podmiocie wcielonym. W artykule rozwijam te idee. Dowodzę, że ciało jest wielowymiarowe i że taki jego opis jest potrzebny i kluczowy dla scharakteryzowania podmiotowości. Wskazuję, że w seksualności (w tym emocjonalności) przejawia się psychofizyczna jedność człowieka, stanowiąca istotny rodzaj ludzkiej egzystencji.