Kobiety jako „szare eminencje” w komunistycznej elicie władzy w Polsce

The problem of the very low participation of women in the power elite in Poland in 1944–1989, and in particular the reasons for this situation, has not been thoroughly researched. The least studied is the issue of the role of women as “gray eminence”, exerting informal influence on decision-making processes. This text presents the profiles of six communist women, whose activity as “gray eminence” finds the greatest confirmation in available sources. Three of them worked in various segments of state power (Julia Bristiger, Maria Wierna, Julia Minc), two in the central party apparatus (Zofia Gomułkowa, Teodora Feder), and one is an example of an influential woman seated in the regional party apparatus of the provincial level (Sara Nomberg-Przytyk). The analysis of these six cases leads to the conclusion that the informal strength of these women in the communist power elite was influenced by the following factors: gained experience, length of party membership, education and skills, and the position of a husband as a party activist or acquaintance among other members of the power elite.

Problem bardzo niskiego udziału kobiet w elicie władzy w Polsce w latach 1944–1989, a zwłaszcza przyczyn takiej sytuacji, nie doczekał się jeszcze pogłębionej analizy. Najmniej rozpoznana jest kwestia roli kobiet jako „szarych eminencji”, wywierających nieformalny wpływ na procesy decyzyjne. W niniejszym artykule przedstawiono sylwetki sześciu komunistek, których działalność w roli „szarych eminencji” znajduje największe potwierdzenie w dostępnych źródłach. Trzy z nich pracowały w różnych segmentach władzy państwowej (Julia Bristiger, Maria Wierna, Julia Minc), dwie w centralnym aparacie partyjnym (Zofia Gomułkowa, Tedora Feder), zaś jedna stanowi przykład wpływowej kobiety usadowionej w terenowym aparacie partyjnym szczebla wojewódzkiego (Sara Nomberg-Przytyk). Analiza tych sześciu przypadków prowadzi do wniosku, że o nieformalnej silnej pozycji zajmowanej przez te kobiety w komunistycznej elicie władzy decydowały następujące czynniki: posiadane doświadczenie, staż partyjny, wykształcenie i umiejętności, a także pozycja męża jako działacza partyjnego lub znajomości wśród innych członków elity władzy.