Transformations of the spatial structure of peasant farms in Poland after 1918

Do ważnych elementów „długiego trwania” w polskiej gospodarce należy struktura obszarowa gospodarstw chłopskich. Obserwacje z ostatniego stulecia dowodzą jej ograniczonych zmian, mimo dramatycznych zdarzeń politycznych i ekonomicznych, w jakie obfitował wiek XX. Nie zmienił się udział najmniejszych gospodarstw w ich ogólnej liczbie. Szczególnie dobitnie ilustruje to fakt, że w latach 1921 i 2015 był identyczny odsetek gospodarstw małorolnych (2–5 ha) wynoszący blisko 33%. W tym czasie o 11 pkt.proc. obniżył się odsetek gospodarstw karłowatych (do 2 ha), ale sięgał 18%. W rezultacie nadal ponad 51% ogółu stanowiły gospodarstwa karłowate i małorolne. Natomiast pozytywne, chociaż ograniczone, zmiany wystąpiły w grupie gospodarstw chłopskich powyżej 20 ha. Ich odsetek wynoszący w 1921 r. 2,5%, a w 1960 r. tylko 1%, do 2015 r. wzrósł do 9,5%. Był to rezultat polityki akceptacji dla większych gospodarstw w końcowych dwóch dekadach istnienia PRL oraz nowych warunków systemowych i ekonomicznych po 1989 r. Jednak niezbędna, dla wzrostu efektywności produkcyjnej rolnictwa, koncentracja ziemi w dużych gospodarstwach odbywała się zbyt wolno.

One of the crucial elements of ‘longue durée’ in the Polish economy is the spatial structure of peasant farms. Observations from the last century prove its limited transformations, despite the dramatic political and economic events so abundant in the 20th century. The share of the smallest farms in the total number did not change, which is vividly illustrated by the fact that both in 1921 and in 2015 there was an identical percentage (nearly 33%) of small farms (2–5 ha). Over that time the percentage of small holdings (up to 2 ha) decreased by 11 percentage points and stood at 18%. As a result, small farms and small holdings still accounted for 51% of all the farms. However, positive, though admittedly limited, changes occurred in the group of peasant farms of over 20 ha. Their percentage in 1921 was 2.5%, and in 1960 – only 1%, but by 2015 it had reached 9.5%. It was a result of the policy of acceptance for larger farms in the final two decades of the Polish People’s Republic and the new system and economic conditions after 1989. However, the concentration of land – so crucial for an increase in the agricultural production efficiency – was happening in too slow a manner.