Język rozważań Sebastiana Petrycego z Pilzna o wychowaniu i edukacji bez kobiet i nie dla kobiet

This monograph is an attempt to evoke the figure of Sebastian Petrycy of Pilsen, a Polish Renaissance physician, philosopher, Aristotelik, poet and, above all, the creator of the autonomous pedagogical and philosophical concept, in the context of analysing source texts in which the author addresses issues related to the upbringing and education of women. Petrycy’s pedagogical judgments contained in the “Przydatki” to Aristotle’s writings regarding mental, moral and physical education of women should definitely be regarded as a direct continuation of the views on this issue by Aristotle and Konrad of Byczyna. The outstanding representative of the Polish Renaissance should, as it seems, know, even briefly, fragments of the texts of Quintilian, Saint. Jerome or Erasmus of Rotterdam dedicated to the education of women. Nowhere, however, in any part of Przydatki, one can point to even a hint of Petrycy’s inspiration with “Education of the speaker”, “Letter to Let” or “Conversation of the Abbot with Magdala”. Plato did not find his place at the reception of the ancient thought of upbringing women in the pedagogical concept of Sebastian Petrycy of Pilsen, either. It is Aristotle who, also in the language layer, delineates the shape and quality of the women’s world, presented by the Renaissance author of the first pedagogical and philosophical concept created for the Polish recipient.

Szkic jest próbą przywołania sylwetki Sebastiana Petrycego z Pilzna, polskiego renesansowego lekarza, filozofa, arystotelika, poety i przede wszystkim twórcy autonomicznej koncepcji pedagogiczno-filozoficznej, w kontekście analizy tekstów źródłowych, w których autor podejmuje zagadnienia związane z wychowaniem i edukacją kobiet. Rozstrzygnięcia pedagogiczne Petrycego zawarte w Przydatkach do pism Arystotelesa dotyczące kształcenia umysłowego, moralnego i fizycznego kobiet w sposób zdecydowany należy uznać za bezpośrednią kontynuację poglądów w tej kwestii Arystotelesa i Konrada z Byczyny. Wybitny przedstawiciel polskiego renesansu powinien był, jak się wydaje, znać, chociażby pobieżnie, fragmenty tekstów Kwintyliana, św. Hieronima czy Erazma z Rotterdamu poświęcone wychowaniu kobiet. Nigdzie jednak, w żadnym fragmencie Przydatków, nie można wskazać choćby cienia inspiracji Petrycego „Kształceniem mówcy”, „Listem do Lety” czy „Rozmową opata z Magdalą”. W recepcji antycznej myśli o wychowaniu kobiet w koncepcji pedagogicznej Sebastiana Petrycego z Pilzna nie znalazł również swojego miejsca Platon. To Arystoteles, także w warstwie języka, wytycza kształt i jakość świata kobiet, przedstawiony przez renesansowego autora pierwszej koncepcji pedagogiczno-filozoficznej stworzonej dla polskiego odbiorcy.