Axiological Basis for the Application of Law – a Perspective of the Equitable Law

The axiological notions and assumptions are the necessary part of the analysis the application of law. Author of this article states the most basic axiological question, that is: how should a judicial decision be made? How should a court issue decisions, on what values should it be based, what is and what should be the aim of a decision? The research proposal to these questions is: equity, the equity of the decisions, equity in concreto. Characterizing the axiological bases of the application of law, one need to find a way which would take us to the best resolution. The court and the judge solve, after all, a certain case that exists in reality, and do not present alternative possibilities of choice. The court, while making a decision, makes a choice which should be driven by equity. After all, can we find any other values that would light our way? The judge should strive to find an equitable resolution, they should search for it and not reject it a priori. Justice should be treated as the pillar of equity, but equity is richer and greater.

W artykule zostało podjęte zagadnienie aksjologicznych podstaw stosowania prawa w perspektywie prawa słusznego. Podstawy takie powinny być jasne, pewne, solidne, trwałe i takie daje właśnie teoria prawa słusznego. W opracowaniu wyjaśniono rozumienie prawa słusznego i wartości je fundujących, a są nimi: prawda, dobro, sprawiedliwość, godność człowieka. Wartości te są aksjologicznymi podstawami bytu prawa, tj. wartościami leżącymi u źródeł procesów tworzenia prawa, ale w istocie są też (powinny być) zasadniczymi, podstawowymi wartościami stosowania prawa. W procesach stosowania prawa rola słuszności wiąże się z wymogiem wydania właściwego, godziwego orzeczenia. Sądy w stosowaniu prawa dysponują sporym zakresem/marginesem swobody. Jego wykorzystanie powinno dokonywać się ze „wzrokiem skierowanym na słuszność”, bowiem ustalone w decyzji finalnej skutki prawne dotyczą zawsze człowieka (bezpośrednio czy pośrednio). Rola słuszności może wiązać się z „udoskonaleniem prawa” w sensie jego praktycznej konkretyzacji. Kategoria ta, gdy zachodzi taka konieczność, może być także narzędziem naprawiania, poprawiania prawa, pozwala sprzeciwić się, wyjść poza posłuszeństwo ustawom, słuszność bowiem nie dozwala na podjęcie decyzji niesprawiedliwej. Słuszność spełnia też funkcję korektury stanowionego prawa, niwelującej napięcia między ogólnym charakterem prawa a indywidualnym charakterem przypadków, mogącej też wypełniać luki w prawie. Słuszność w stosowaniu prawa jest zatem wartością korygującą – naprawiającą, udoskonalającą, uzupełniającą prawo i jednocześnie dopełniającą sprawiedliwość. W opracowaniu, w oparciu o model decyzyjny sądowego stosowania prawa, zostały ponadto przedstawione sposoby dochodzenia do decyzji słusznej. Sformułowano też pogląd o możliwości podjęcia jedynej słusznej decyzji. W konkluzji rozważań stwierdzono, iż wartości budujące słuszność, stanowiące zarazem aksjologiczne podstawy stosowania prawa, przeciwstawiają się arbitralności ocen i decyzji sędziowskich.