Opodatkowanie konsumpcji, pracy i kapitału w krajach Unii Europejskiej

The aim of this article is to present long-term trends regarding taxation of consumption, labour and capital in European Union countries, with particular emphasis on the specific features of tax policy in Poland. Based on statistical data from the European Commission and the OECD for the 1995-2016 period and a review of the literature, an attempt was made to verify the following hypotheses: 1. In the face of a financial crisis, government revenues from taxes fell, and the main burden of mitigating the budget deficit rested with consumption taxes. 2. Despite numerous changes in the taxation of labour in the European Union, the share of personal income tax and social security contributions in budget revenues was at a similar level. 3. Tax competition initiated by new EU members and the need to stimulate an economic recovery after the crisis meant that economic operators were less involved in supplying budget revenues from taxes. 4. Tax policy in Poland differs significantly from those in Western European countries and shows many features typical of countries with a “southern” tax approach. The analysis confirmed the hypotheses, at least partially. At the same time, it indicates that the tax systems of European Union countries are diverse. Therefore, the conclusions must be carefully formulated. This particularly applies to taxpayers referred to as self-employed because they constitute a heterogeneous category. According to Eurostat statistics, their income is treated as capital income, while in Poland a significant part of this can be treated as income from work.

Celem artykułu jest przedstawienie długookresowych trendów dotyczących opodatkowania konsumpcji, pracy i kapitału w krajach Unii Europejskiej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na specyfikę polityki podatkowej w Polsce. W oparciu o dane statystyczne Komisji Europejskiej i OECD za lata 1995-2016 oraz przegląd literatury została podjęta próba weryfikacji następujących hipotez: 1. W obliczu kryzysu finansowego spadały dochody budżetowe z podatków, a główny ciężar łagodzenia deficytu budżetowego spoczywał na podatkach konsumpcyjnych. 2. Mimo licznych zmian dotyczących opodatkowania pracy w krajach Unii Europejskiej (podatku dochodowego od osób fizycznych i składek ubezpieczeniowych) ich udział w dochodach budżetowych kształtował się na zbliżonym poziomie. 3. Konkurencja podatkowa zapoczątkowana przez nowych członków UE oraz potrzeba stymulowania wychodzenia gospodarki z kryzysu sprawiła, że podmioty gospodarcze w relatywnie niższym stopniu uczestniczyły w zasilaniu dochodów budżetowych z podatków. 4. Polityka podatkowa w Polsce odbiega wyraźnie od prowadzonej w krajach Europy Zachodniej i wykazuje wiele cech typowych dla krajów o „południowej” mentalności podatkowej. Przeprowadzona analiza upoważnia do, przynajmniej częściowego, potwierdzenia przyjętych hipotez. Równocześnie wskazuje na to, że systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej są mocno zróżnicowane. Skłania to do ostrożnego formułowania wniosków. Dotyczy to zwłaszcza podatników określanych jako samozatrudnieni, gdyż stanowią oni bardzo niejednoznaczną kategorię. Według statystyki Eurostatu ich dochody traktowane są jako dochody kapitałowe, a w Polsce znaczną ich część można raczej traktować jako dochody z pracy.