Nowa faza dyskusji o kontroli międzynarodowych przepływów kapitału

Arguments for and against capital controls have long attracted attention not only of economists but also of politicians, being part of a broader debate about the optimal scope of the state in economic processes. It is understandable that this controversy has become even more difficult to settle at a time of financial and economic crisis that first adversely affected developed economies countries and later spread to other groups of countries. The aim of this article is to show whether and to what extent a frequent policy recommendation for emerging market economies to adopt specific capital control measures is well grounded in theoretical research. Two largely complementary lines of recent research are surveyed. On the one hand, the survey covers those theoretical contributions that depart from the monetary policy “trilemma” approach and try to incorporate some new aspects that affect the costs and benefits of capital controls. On the other hand, the article discusses those new theoretical advances that focus on the efficiency of capital controls relative to alternative policy tools. The survey emphasizes those lines of theoretical research that help better understand the changing role of middle-income countries in the world economy. One can draw a general conclusion that, in spite of considerable progress in research, a broad theoretical framework is still missing that could make it possible to assess the macroeconomic consequences of capital control policies and offer clear criteria of their success. From the middle-income countries’ perspective, a recent research effort aimed at shedding new light on linkages between capital controls, structural change and economic reform seems to be particularly promising.

Argumenty za i przeciw kontroli przepływów kapitału od dawna przyciągają uwagę nie tylko ekonomistów, ale również polityków, stanowiąc część szerszej dyskusji na temat optymalnej roli państwa i rynku w procesach gospodarczych. Jest zrozumiałe, że dylematy dotyczące kontroli przepływów kapitału stały się szczególnie skomplikowane w warunkach obecnego światowego kryzysu finansowego, który w pierwszej kolejności dotknął kraje wysoko rozwinięte, ale który następnie poprzez wtórne efekty rozprzestrzenił się także na inne grupy krajów. Dlatego celem artykułu jest próba pokazania, czy i w jakim zakresie zalecane coraz częściej gospodarkom wschodzącym wprowadzenie określonych narzędzi kontroli przepływów kapitału, znajduje uzasadnienie w wynikach prowadzonych badań teoretycznych. Próba ta oparta została na analizie najnowszej literatury przedmiotu dotyczącej dwu głównych kierunków badań. Z jednej strony analizą objęte zostały modele teoretyczne, które rzucają nowe światło na celowość i skuteczność kontroli przepływów kapitału przyjmując za punkt odniesienia tzw. trylemat polityki pieniężnej w warunkach gospodarki otwartej. Z drugiej strony, uwzględnione zostały te inne ważne wątki badań, w których dominuje kwestia relatywnej efektywności kontroli przepływów na tle innych dostępnych narzędzi polityki państwa. Zgodnie z przyjętą perspektywą badawczą, w artykule nacisk jest położony na te wątki badań, które są szczególnie przydatne dla uchwycenia specyfiki i zmieniającej się roli krajów na średnim poziomie rozwoju w gospodarce światowej. Z przeprowadzonej w artykule analizy najnowszych dociekań teoretycznych płynie ogólny wniosek, że mimo znacznego postępu w badaniach, nadal brak jest jednolitych ram teoretycznych pozwalających analizować makroekonomiczne konsekwencje kontroli kapitału i rozstrzygnąć, kiedy można mówić o sukcesie tego typu polityki. Z perspektywy krajów na średnim poziomie rozwoju za szczególnie ważne należy uznać badania próbujące powiązać problematykę kosztów i korzyści kontroli przepływów kapitału z zagadnieniem zmian strukturalnych i reform gospodarczych.