Ewolucja logiki instytucjonalnej w reformowanym systemie szkolnictwa wyższego w Polsce

Neo-institutional theory highlights the impact of the institutional environment on organisations. This leads to the emergence of homogeneous institutional structures due to the existence of a dominant institutional logic that is an independent determinant of organisational processes. University reforms focused on marketisation mean that the institutional logic associated with academic governance needs to undergo an evolution. The success of university transformation depends on whether a new logic referring to the idea of managerialism and based on the principles of strong leadership can be reconciled with an academic logic based on collegial decision-making processes. In the empirical part of the article, the author assesses changes in the management structures of Polish universities that are a result of reforms to the higher education system. Based on an analysis of the statutes of 36 public universities, two groups of universities have been identified, those that try to maintain the conservative academic status quo, and those that adapt their authority structures to a changing institutional environment. The results show that the scale of changes is determined by the prestige of a university. While highly-rated universities are trying to maintain traditional academic authority structures, lower-ranked universities are more likely to implement ideas typical of a managerial institutional logic.

Teoria neoinstytucjonalna wskazuje na wpływ środowiska instytucjonalnego na organizacje. Prowadzi to do tworzenia homogenicznych struktur instytucjonalnych, będących skutkiem występowania dominującej logiki instytucjonalnej, która może być traktowana jako niezależna determinanta procesów zachodzących w organizacji. Reformy uczelni ukierunkowane na ich urynkowienie oznaczają konieczność ewolucji akademickiej logiki instytucjonalnej związanej z procesami składającymi się na ład akademicki. Sukces transformacji uniwersytetu zależy od możliwości pogodzenia nowej logiki nawiązującej do idei menedżeryzmu z jej zasadami silnego przywództwa, z logiką akademicką, której fundamentem jest kolegialność procesów decyzyjnych. W części empirycznej artykułu podjęta została próba oceny zmian w architekturze struktur odpowiedzialnych za kierowanie uniwersytetami w Polsce, będących efektem znowelizowanej ustawy o szkolnictwie wyższym. Na podstawie analizy statutów 36 uczelni publicznych zidentyfikowano uczelnie, które starają się zachować konserwatywny akademicki status quo, oraz takie, które adaptują swoje struktury władzy do zmieniającego się środowiska instytucjonalnego. Wyniki pokazują, że skala przeprowadzonych zmian jest determinowana przez prestiż uczelni, określony na podstawie miejsca zajmowanego w rankingach akademickich. Uczelnie wyżej notowane starają się utrzymać tradycyjne akademickie struktury władzy, w tym radę wydziału jako kolegialny organ decyzyjny, oraz silny mandat dziekana wybieranego przez pracowników wydziału. Uczelnie niżej notowane w rankingach są skłonniejsze do implementacji rozwiązań typowych dla menedżerskiej logiki instytucjonalnej.