Gdy nauka staje się grą… (De)konstruktywnie i krótko o pewnych (nieczystych) regułach świata akademii

This paper is about selected negative phenomena from the academic world, such as the strategy of chasing points (“punktoza”), impactitis, predatory journals or practicism. These phenomena make a game of science in which not only peoples of science (academicians) participate, but also different kinds of tricksters who try to use science and the academic world for they own purpose (mostly: profit and prestige). At first a broad definition of science and a preliminary assertion on the existence of two worlds of science (academic worlds and outside academic world) are formulated. Both worlds influence each other. Next the symptomatic negative scientific phenomena are discussed (for example: raising the science rank to the level of a specific revelation, and thus the apodictic determinant of the true). They occur in the outside academic world and have an efficient influence on the deformation of science and its image (for example: the extreme practicisation of science and elimination of metaphysics). After that I provide examples of unilateral and not quite honest uses of science within the academic world. These examples pertain to the relativisation, subjectivisation and de-objectivisation of science and in consequence practical nihilism. The next section of the paper is devoted to strictly scientific phenomena related to the structures of science (financing, publishing, accounting of the scientist). It emerges that dishonesty creeps into every level of scientific life (for example: works on topics for which authors do not have the appropriate competence, as is the case for humanists interpreting complex theories of the natural sciences). Finally, I make a summary of my reflections and analyses and formulate a postulate of scientific authenticity.

Tekst jest omówieniem wybranych negatywnych zjawisk ze świata akademii. Za takie zjawiska uważa się m.in. punktozę i grantozę, drapieżne i kradzione czasopisma czy praktycyzm. Sprawiają one, że nauka staje się grą, w której biorą udział nie tylko ludzie nauki, ale również różnego rodzaju oszuści próbujący wykorzystać naukę i akademię do własnych celów (najczęściej zarobkowych lub prestiżowych). Na początku sformułowana zostaje szeroka definicja nauki oraz twierdzenie wstępne o istnieniu dwóch światów nauki (akademickiego oraz pozaakademickiego), które wzajemnie na siebie wpływają. Następnie omówione są symptomatyczne negatywne zjawiska dotyczące nauki (np. podniesienie nauki do rangi swoistego objawienia, a więc apodyktycznego wyznacznika tego, co prawdziwe), które zachodzą w świecie pozaakademickim, skutecznie wpływając na deformację nauki i jej obrazu (np. skrajne upraktycznienie nauki oraz wyrugowanie metafizyki). Następnie podaję przykłady jednostronnych lub nie do końca uczciwych uzusów nauki w obrębie świata akademii prowadzących do jej (tj. nauki) zrelatywizowania, subiektywizacji, deobiektywizacji, a w konsekwencji praktycystycznego nihilizmu. Kolejna część tekstu jest poświęcona zjawiskom ściśle naukowym odnoszącym się do jej struktur (finansowanie, publikowanie, rozliczanie naukowców), pokazuje, iż nieuczciwość wkrada się na każdy poziom życia naukowego (dotyczy to również samych prac naukowych, w których zdarza się, że autorzy wypowiadają się na tematy, co do których nie mają wystarczających kompetencji, jak jest to w przypadku humanistów interpretujących na swój sposób pojęcia i badania funkcjonujące w ramach nauk szczegółowych). W zakończeniu znajduje się krótkie podsumowanie przeprowadzonych rozważań oraz postulat dotyczący autentyczności naukowej.