Miejsce duchowieństwa rzymaskokatolickiego i służby kościelnej wśród kadry nauczycielskiej szkół ludowych Galicji w latach 1774-1873

Artykuł poświęcony jest udziałowi księży rzymskokatolickich oraz służby kościelnej w prowadzeniu nauczania w szkołach ludowych Galicji. Zakres chronologiczny wyznaczają dwie daty (1774 r. i 1873 r.), związane z ogłoszeniem przez władze państwowe Austrii ustaw szkolnych. Bazę źródłową stanowią źródła archiwalne i drukowane oraz literatura naukowa. W artykule dowodzę, że duchowieństwo, szczególnie parafialne, bardzo aktywnie włączyło się do działań organizacyjnych na rzecz tworzenia w parafiach szkół ludowych (elementarnych). Otwierano wówczas trzy typy szkół: parafialne, trywialne i gminne. Księża, a także pracownicy kościelni (zwłaszcza organiści) mieli ponadto bardzo duży udział w realizacji procesu dydaktycznego w szkołach parafialnych oraz trywialnych. Natomiast w znacznie mniejszym stopniu angażowani byli do prowadzenia nauczania w szkołach gminnych. Artykuł powinien przyczynić się do lepszego poznania dziejów oświaty w Galicji, zwłaszcza w kontekście działalności kadry nauczycielskiej szkół ludowych.

The paper is devoted to the participation of Roman-catholic priests and church servants in teaching in village schools of Galicia. The chronological frames are 1774 and 1873 when state authorities enforced school laws. Archival and printed sources as well as academic literature are the basis of research. In the paper I advance the point that clergy (especially parish clergy) was very eagerly joining the efforts to organize village (primary) schools at parishes. Three types of schools were opened: parish schools, trivial schools and municipality schools. Priests and church employees (in particular organ players) contributed massively to the teaching endeavors in parish and trivial schools. However, they worked in municipality schools much more rarely. The paper should contribute to a better understanding of history of education in Galicia, especially in the context of teaching staff’s activity in village schools.