Doświadczanie stresu i odnajdywanie pozytywnych aspektów rodzicielstwa w kontekście wychowywania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną

Rodzicielstwo jest złożonym, odpowiedzialnym i trudnym zadaniem życiowym. W przypadku pełnienia funkcji rodzicielskiej wobec dziecka z niepełnosprawnością intelektualną jest to jeszcze bardziej obciążające doświadczenie. Celem artykułu jest prezentacja cieni i blasków towarzyszących wypełnianiu zadań rodzicielskich, a w szczególności koncentracja na tym, co stanowi wyzwanie i utrudnia proces przystosowania do roli rodzicielskiej, jak również na tym, co sprzyja rozwijaniu się satysfakcji z rodzicielstwa mimo trudności i zagrożeń. Artykuł składa się z trzech części. Pierwsza jest poświęcona wybranym przyczynom doświadczania przez rodziców stresu, a więc cieniom rodzicielstwa, które dotyczą trudności pogodzenia się z diagnozą niepełnosprawności dziecka, konieczności zwiększonego wysiłku opiekuna, lękowego nastawienia wobec przyszłości, trudności uzyskania satysfakcjonującej opieki instytucjonalnej oraz negatywnych doświadczeń społecznych rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie (m.in. poczucia izolacji społecznej, obaw o odrzucenie dziecka przez rówieśników, obaw o intencjonalne i nieintencjonalne krzywdzenie dziecka). W drugiej części artykułu skoncentrowano się na poszukiwaniu czynników umożliwiających odnajdywanie pozytywnych aspektów rodzicielstwa, analizując czynniki sprzyjające budowaniu poczucia tożsamości rodzicielskiej (m.in. satysfakcję z relacji z małżonkiem, dostrzeganie pozytywnych stron swojej sytuacji rodzicielskiej, poczucie więzi z dzieckiem, cechy osobowości) oraz znaczenie wsparcia społecznego dla dobrostanu psychicznego rodziców. Przyjęłyśmy założenie, że pomagając rodzicom przezwyciężyć stres oraz wspierając ich zasoby osobowościowe i rodzinne – formalne i nieformalne – wzmacniamy nie tylko rodziców, ale przede wszystkim chronimy dzieci, umożliwiając im lepszy rozwój. W trzeciej części zaprezentowano wybrane programy psychoedukacyjne oferowane rodzicom dzieci z niepełnosprawnością intelektualną oraz treningi wzmacniające ich umiejętności rodzicielskie.

Parenthood is a complex, responsible and difficult life task. In the case of being a parent of child with intellectual disability it is a much more burdening experience. The aim of the article is to present lights and shadows which accompany parents when they fulfill their parental tasks. Attention has been focused especially on challenges and difficulties in the process of adaptation to parental role as well as on factors which conduce to development of parental satisfaction despite difficulties and threats. The article consists of three parts. The first part concerns chosen causes of parental stress (shadows connected with parenting), such as: difficulties with acceptance of diagnosis of child’s disability, necessity of caretaker’s increased effort, anxiety attitude towards future, difficulties in obtaining satisfying institutional care as well as negative social experiences of families rearing a child with intellectual disability (i. a. social isolation, concerns about rejection of a child among its peers, concerns about intentional and unintentional child injuries). The second part of the article focuses on search for factors which allow to find positive aspects of parenthood. The following factors have been analyzed: factors which help parents to build their sense of parental identity (i. a. satisfaction from the relationship with the spouse, detecting bright sides of their own parental situation, bond with a child, personality traits) and the importance of social support for the parents’ psychological well-being. We made an assumption that helping parents to overcome stress by supporting their personal and family resources as well as their formal and informal resources, reinforces not only parents, but above all protects children and gives them a chance for a better development. In the third part of the article chosen psychoeducational programmes adressed to parents of children with intellectual disability as well as trainings enhancing their parental skills have been presented.