Człowiek w konflikcie z aparatem skarbowym – relacja sprzed wieków. Wincenty Kadłubek a instytucja renovatio monetae

W wielu ujęciach teoretyków ekonomii czy też historii gospodarczej istnienie samego państwa jako takiego definiuje się przy pomocy kryterium istnienia zorganizowanego systemu skarbowego. Jest to zatem okoliczność sprzyjająca formowaniu się państwa jako tworu politycznego. Z drugiej jednak strony obciążenia fiskalne, zwłaszcza nadmierne, nigdy i nigdzie nie spotykają się z życzliwym przyjęciem ludności. Tematem tego artykułu jest opisana przez kronikarza, biskupa Wincentego Kadłubka, sytuacja konfliktu mieszkańca Polski z przełomu XII/XIII w. z zaangażowanym w reformy monetarne aparatem skarbowym. Nie wiemy, czy biskup opisał konkretny, znany mu osobiście przypadek, czy też opisana historia posłużyła do zilustrowania szerszego zjawiska związanego z możliwymi nadużyciami aparatu skarbowego.

According to the approaches of many theoreticians of economy or the history of economy, the existence of the state itself as such is defined by means of the criterion of the existence of an organised fiscal system. Therefore the latter is a circumstance which is favourable to the development of the state as a political entity. However, on the other hand, the fiscal burdens, especially considerable ones, are not received favourably by people anytime and anywhere. The topic of the article has to do with the situation of a conflict of an inhabitant of Poland who lived at the turn of the 13th century with the fiscal system that was engaged in monetary reforms. The conflict was described by a chronicler, bishop Wincenty Kadłubek (who died in 1223 in Jędrzejów). We do not know whether the bishop described a case that he was familiar with personally or that the story that was related served to illustrate a broader phenomenon associated with the possible abuses of the fiscal system.