Psychospołeczne predyktory zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży

Zachowania ryzykowne są nieodłączną częścią dorastania psychicznego człowieka. W okresie przypadającym na lata między 10 a 20 r.ż. lokuje się bardzo szczególny proces związany z kształtowaniem się tożsamości jednostki. Na skutek zamian, jakie dokonują się w tym czasie w psychice, młodzi ludzie posiadają wyraźną potrzebę określenia własnego Ja, co zazwyczaj odbywa się poprzez mniej lub bardziej ostrą konfrontację ze światem dorosłych. Zachowania problemowe mimo swojego rozwojowego charakteru często w sposób bardzo negatywny wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne młodych ludzi. Dużym problemem społecznym staje się agresywność, eksperymentowanie ze środkami odurzającymi czy też picie alkoholu przez młodzież szkolną. Wiedza na temat czynników chroniących, czynników ryzyka i ich interakcji stanowi podstawę dla rozwijania skutecznych metod ograniczania zachowań ryzykownych w okresie dojrzewania. Celem prezentowanych badań była ocena czynników ryzyka i czynników chroniących zachowań problemowych/ryzykownych, a także dynamiki ich rozwoju w ciągu trzech etapów edukacyjnych. Przedmiotem badań były zachowania ryzykowne oraz psychospołeczne czynniki chroniące i czynniki ryzyka uwzględniające wpływy rówieśnicze, rodzinne, szkolne, środowiskowe i cechy indywidualne jednostki. Badaniami objęto 540 uczniów w trzech grupach wiekowych: szkolnym, wczesnej i późnej adolescencji. Uzyskane wyniki wskazują na wyraźną dynamikę między czynnikami ryzyka i zasobami w cyklu życia dzieci i młodzieży.

Risk behaviours are an indispensable part of mental ’growing up’ of a human. Between the age of 10 and 20, a very particular process related to the formation of individual identity takes place. As a result of mental changes happening at the time, young people possess a strong desire to determine their own ’I’ what is usually done by less or more acute confrontation with the world of adults. Problem behaviours, in spite of their evolving nature, often influence physical and mental health of young people in a very negative way. Aggressiveness, experimenting with narcotic drugs or alcohol use by school students is becoming a great social problem. The knowledge of protective factors and risk factors, and their interaction provides the basis for the development of effective methods of reducing risk behaviours during puberty. The goal of presented research was the evaluation of risk factors and protective factors of problem/risk behaviours as well as the dynamics of their development in the course of three educational stages. The subject of the study were risk behaviours, protective psychosocial factors and risk factors taking into account the influence of peers, family, school, environment and individual features of a person. The study involved 540 students in three age groups: school, early and late adolescence. The obtained results indicate distinct dynamics between risk factors and resources in the lifecycle of children and adolescents.