Człowiek - istota spoza kultury. Dialogika Martina Bubera jako podstawa antropologii filozoficznej

Podstawowym celem niniejszej pracy jest przeanalizowanie dialogicznej myśli Martina Bubera (1878–1965) jako refleksji antropologicznofilozoficznej. Do podjęcia takich badań skłania okoliczność, że trwałym komponentem i głównym wyznacznikiem tej myśli było pytanie o człowieka. Implicite ma ono charakter pytania filozoficznego, choć explicite nie zawsze formułowane było przez Bubera w języku filozoficznego dyskursu. Owo Buberowskie pytanie koresponduje z wcześniejszymi, wypracowanymi w dziejach myśli, filozoficznymi próbami sproblematyzowania fenomenu człowieka, ale zarazem jest od nich krytycznie zdystansowane. Tytuł pracy sygnalizuje dwa przyjęte przez Bubera przeświadczenia, niezmiennie patronujące jego dialogice. Buber uczynił je zarazem kluczowymi założeniami swej refleksji antropologicznej. Pierwsze dotyczy pozytywnego rozstrzygnięcia kwestii wydolności dialogiki jako pozwalającej na usytuowanie problematyki antropologicznej w nowej filozoficznej perspektywie. Drugie zakłada transcendentną genezę człowieka, dlatego też w tytule niniejszej pracy użyto sformułowania „istota spoza kultury”.

Das Ziel der vorliegenden Arbeit war, die Bubersche Philosophie des Dialogs in der anthropologisch- philosophischen Hinsicht zu beurteilen. Die Dialogik von Buber enthielt einerseits die Kritik der vorgefundenen philosophischen Anthropologie, insbesondere im Zusammenhang mit der darin steckenden Frage nach dem Menschen. Zugleich bildete sie – so wenigstens in der Bubers Absicht – einen Hinweis für die Schöpfer der künftigen anthropologischen Konzeptionen. Buber hat keine neue Anthropologie aufgebaut, die alternativ im Verhältnis zu den vorgegebenen wäre. Die Aufgabe, die an die künftige Anthropolgie gestellt wird, hat er bewusst der „Frage nach dem Menschen“ untergeordnet, während die mit deren Realisierung verbundenen methodologischen Aspekte und Erkenntnisaufgaben an den Rand verschoben wurden. Dabei erkannte er die Unvollkommenheit der früheren philosophischen Versuche, den anthropologischen Raum zu bewirtschaften und die Ursachen der Fehler, die durch bisherige anthropologisch-philosophische Konzeptionen wiederholt wurden.