Konkurencja i kooperacja na lokalnym rynku surowcowym w dwuosobowych modelach teorii gier - zarys zagadnienia

Rynki surowcowe, pomimo wielu wspólnych cech z rynkami innych dóbr, są rynkami specyficznymi. Ich funkcjonowanie odbiega zazwyczaj od prawideł wolnego rynku. Jest to spowodowane zarówno czynnikami geologiczno-złożowymi, jak i koniunkturą. Zmiany podaży surowca są na ogół znacznie wcześniej sygnalizowane (wieloletni cykl inwestycyjny od rozpoznania złoża do udostępnienia górniczego), rozwijają się one powolnie i nieelastycznie. Największy wpływ na wahania rynku mają czynniki niemierzalne matematycznie (wojny, kryzysy gospodarcze - zwłaszcza u dużych producentów, strajki). O obrazie rynku surowcowego decydują ponadto działania spekulacyjne, polityka rynkowa poszczególnych państw w skali globalnej, samorządowa w skali lokalnej, jak i sam charakter rynku funkcjonującego w ramach monopolu lub oligopolu. Uczestnicy rynku surowcowego mogą działać jako pojedyncze, niezależne podmioty, bądź wchodzić w skład większych, wzajemnie powiązanych zależnościami układów. W artykule przedstawiono uproszczony modelu rynku surowcowego obejmujący tylko dwa podmioty - duopol. Na hipotetycznym przykładzie lokalnego rynku piasków budowlanych, obsługiwanego przez dwa zakłady górnicze - piaskownie, podjęto próbę modelowania zachowań obu przedsiębiorców. Ukazano możliwe strategie działania, wynikające zarówno z możliwości współpracy zakładów, jak i jej zaniechania. Scharakteryzowano zachowania użytkowników złóż w sytuacji przepływu informacji dotyczącej kosztów produkcji oraz jej braku. Zilustrowano możliwe postępowanie podmiotów górniczych w sytuacji wielokrotnego powtarzania gry. Rozwiązania oparto na klasycznych modelach Cournota oraz Stackelberga w przypadku konkurencji oraz koncepcji arbitrażu Nasha w kontekście współpracy zakładów.

Mineral markets, despite many common features with other goods markets, are specific. Their functioning usually deviates from the rules of free market. It is caused by geological factors as well as economic trends. In general, changes of supply of raw materials are indicated earlier (long-term investment cycle from deposit reconnaissance to the mining development). These markets develop slowly and are inflexible. Mathematically immeasurable factors have the biggest impact on market fluctuations, e.g.: wars, economic crises - especially among large producers, strikes. Moreover, speculative activities and operations, market policy of individual countries on a global scale, local government at the local level, as well as character of a functioning market as a monopoly, oligopoly or competitive market. Mineral market participants can act as single, independent operators, or incorporated into larger systems of interconnected relationships. The paper presents a simplified mineral market model covering only two players - duopoly. On the hypothetical example of local construction sand market, supported by two mining plants, an attempt of both entrepreneurs behavior modelling has been taken. Possible strategies of activity coming from cooperation prospect or its omission, were presented. Behavior of construction sand producers in the situation of information flow concerning to production costs and the lack thereof, were characterized. Possible conduction of miting operators in case of multiple repeated games was illustrated. Solutions in the case of competition are based on classical models of Cournot and Stackelberg, and the Nash bargaining solution concept, were adopted in the context of cooperation among firms.