Psy, ludzie i Bóg: Ekoteologia w dramatach Mariusza Bielińskiego i Jarosława Jakubowskiego

Księga psa Mariusza Bielińskiego i Pies Jarosława Jakubowskiego to dwa teksty dramatyczne, które w oryginalny sposób ukazują relacje między człowiekiem i zwierzęciem. W obu sztukach pies jest samoistnym bytem, „gatunkiem stowarzyszonym” z człowiekiem (Haraway), „członkiem wspólnoty rodzinnej” (Baratay) i „zoe-egalitarystycznej” wspólnoty w znaczeniu, jakie nadaje temu pojęciu współczesny posthumanizm (Braidotti). Autor eseju odwołuje się do tych kategorii, by je następnie przekroczyć, badając metafizyczną koncepcję ludzko-zwierzęcych relacji ukazaną w dramatach. Podejmowana przez bohaterów Bielińskiego i Jakubowskiego retrospekcja przyjmuje postać pisarsko-egzystencjalnego obrządku żałobnego po zmarłym psie i prowadzi do głębokiej przemiany ich świadomości. Poprzez zderzenie losu cierpiącego zwierzęcia z historią Męki Pańskiej obaj pisarze dekonstruują spetryfikowane prawdy wiary chrześcijańskiej, odnawiając je i włączając w przestrzeń własnego doświadczenia i własnego dyskursu. Dlatego w interpretacji dramatów perspektywa ekologiczna została połączona z teologiczną. Autor odwołuje się do koncepcji „teologii zwierząt” Linzeya (ofiara Jezusa Chrystusa jako wzór międzygatunkowych relacji), a następnie, podążając za myślą Gadamera i Lévinasa, stawia tezę, że osią obu utworów jest hermeneutyczne pytanie o to, czy „duchowy dystans”, jaki w naszej epoce powstał między Bogiem a ludźmi, człowiek nowoczesny może pokonać, zwracając się w stronę zwierzęcia, by „przyswoić sobie” jego „obcość”, która otworzy go na „obcość” Boga.

Mariusz Bielinski’s Księga Psa (The Book of Dog) and Jarosław Jakubowski’s Pies (The Dog) are two dramatic texts portraying the relationship between humans and animals in an original way. In both plays, the dog is an entity in its own right, a representative of the “companion species” to the human being (Haraway), “member of the family group” (Baratay) and the “zoe-egalitarian” community as understood in contemporary posthumanism (Braidotti). The author of the essay evokes these categories and then transcends them by exploring the metaphysical concept of human-animal relations depicted in the plays under discussion. Bieliński’s and Jakubowski’s protagonists turn to retrospective, which takes the form of writerly and existential mourning rite for a dead dog, leading to a profound transformation of their consciousness. By juxtaposing the fate of the suffering animal with the Passion of Christ, both authors deconstruct the petrified truths of Christian faith, renewing and incorporating them into the space of their own experience and discourse. Therefore, the proposed interpretation of the dramas combines the ecological perspective with theology. The author refers to Linzey’s concept of “animal theology” (the sacrifice of Jesus Christ as a model of interspecies relations) and posits, drawing on Gadamer and Lévinas, that both plays are centred around the hermeneutical question of whether the “spiritual distance” that has arisen between God and humans in our era can be overcome by modern humanity by turning towards the animal in order to “assimilate” its “strangeness” and thus open up to the “strangeness” of God.