Portret przed wynalazkiem fotografii. Fizjonotras Tadeusza Kościuszki

Rycina z portretem Tadeusza Kościuszki ze wzniesioną do góry szablą od chwili swego powstania w 1794 roku przez cały wiek XIX należała do najpopularniejszych wizerunków Naczelnika, najczęściej kopiowanych i trawestowanych. Mimo popularności portret nie stał się przedmiotem szczegółowych badań i nie doczekał się odrębnego opracowania. Był jedynie wzmiankowany przy okazji wystaw rocznicowych poświęconych Tadeuszowi Kościuszce i insurekcji 1794 roku, a także omawiania ikonografii Tadeusza Kościuszki oraz druków propagandowych związanych z insurekcją. Wbrew informacji zamieszczonej na portrecie, mówiącej o autorstwie Quenedeya (informacja dotyczy Edmé Quenedeya 1756–1830) i rytowaniu Delanaux, portret łączony był z nazwiskiem Gilles’a Louis Chrétiena (1754–1811). Ta niejednoznaczność autorstwa sprawiała, że w literaturze przedmiotu portret ten, będący pierwowzorem dla dziesiątek portretów Kościuszki ze wzniesioną szablą, określany jest jako „typ Chrétiena” lub jako „typ Quenedeya”. Z informacji pozostawionej na graficznym portrecie wynika, że został on wykonany „mechanicznie”, urządzeniem określonym jako „phisionotrace”. W rzeczywistości rycina wykonana została techniką trawienia. Oryginalny wizerunek Tadeusza Kościuszki wykonany fizjonotrasem nie jest znany. Prawdopodobnie nie zachował się do naszych czasów.

The engraving with the portrait of Tadeusz Kościuszko with a raised saber was one of the most popular images of the Chief from the moment of its creation in 1794 throughout the 19th century, most often copied and travested. Despite its popularity, the portrait has not been the subject of detailed research and has not received a separate study. It was only mentioned during anniversary exhibitions dedicated to Tadeusz Kościuszko and the 1794 Insurrection, when discussing the iconography of Tadeusz Kościuszko and propaganda prints related to the Insurrection. Contrary to the information on the portrait about Quenedey’s authorship (the information concerns Edmé Quenedey 1756–1830) and Delanaux’s engraving, the portrait was associated with the name of Gilles Louis Chrétien (1754–1811). This ambiguity of authorship meant that in the literature on the subject, this portrait which was the prototype for dozens of portraits of Kościuszko with a raised sabre, is referred to as the “Chrétien type” or the “Quenedey type”. The information left on the graphic portrait shows that it was made “mechanically”, using a device called “phisionotrace”. In fact, the engraving was made using the etching technique. The original image of Tadeusz Kościuszko made with physiotrace is not known. It has probably not survived to this day.