„Więcej bajki niż bajronizmu”. Karol Irzykowski, Stanisław Przybyszewski i egotyczna historia literatury w dwudziestoleciu pisana

Celem artykułu jest przypomnienie wybranych tekstów krytycznych Karola Irzykowskiego o kluczowej postaci młodopolskiego ruchu na przełomie XIX i XX stulecia – Stanisławie Przybyszewskim. Na tle innych zmian zachodzących w latach dwudziestych w podejściu Irzykowskiego do krytykowanych wcześniej literatów można obserwować złagodzenie tonu w wystąpieniach o Przybyszewskim, co wynika z rozpoznania pokoleniowych powinowactw i fundamentalnych podobieństw w artystycznych programach datujących się na czasy sprzed ćwierćwiecza (związanych z uczuciami osamotnienia, rozczarowania i niepokoju). Irzykowski rozpoznaje bezpośredniość oraz autentyczność wspomnień Przybyszewskiego, jego dramatu Mściciel, eksploruje sztukę starszego kolegi, a także jego uwagi krytyczne poczynione podczas spisywania faktów z zakresu historii polskiej literatury najnowszej.

The paper aims at the analysis of selected critical statements Karol Irzykowski made about Stanisław Przybyszewski, a pivotal figure in the Young Poland’s movement at the turn of the century. Against the background of other changes that occurred in the 1920s in Irzykowski’s approach to literary figures he formerly criticized one can observe Irzykowski assumes a lenient attitude towards Przybyszewski that results from recognition of essential similarities between their artistic credos dating back twenty-five years and a feeling of generational affinity in terms of experiencing emotions such as loneliness, disappointment, and anxiety. Irzykowski recognizes Przybyszewski’s literary straightforwardness as well as authenticity of his memoirs, and his play Mściciel [The Avenger] and explores his older colleague’s art and his critical comments made while taking down facts about the most recent history of Polish literature.