Rola Łokietka w walce o Kraków w ostatnim ćwierćwieczu XIII stulecia. Dojrzewanie idei zjednoczeniowej

Po bezpotomnej śmierci Bolesława Wstydliwego Władysław Łokietek z początku nie występował w roli pretendenta do tronu krakowskiego. Jego działania w tym czasie wspierały aspiracje Leszka Czarnego. Po śmierci brata Władysław początkowo zaangażował się w pomoc Bolesławowi II mazowieckiemu elektowi rycerstwa małopolskiego. Jednak gdy ten był gotów ustąpić na rzecz Konrada II z ziemi sandomierskiej, Łokietek sam wystąpił w roli pretendenta. Poprzez małżeństwa – swoje i swej siostry Eufemii, a następnie bratanicy Fenenny – nawiązał sojusze, dzięki którym mógł walczyć o swoje dziedzictwo. Porażka pod Sieradzem w 1292 r. i związki z arcybiskupem Jakubem uświadomiła mu, że nie uda się zamiar zjednoczenia bez sojuszu z władcą Wielkopolski Przemysłem II. Łokietek wsparł jego aspiracje koronacyjne, czym zyskał sympatię Wielkopolan. To właśnie jego rycerstwo tej dzielnicy wybrało na następcę Przemysła II i powołało do rządów w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim. Łokietek miał jednak przeciwników w osobach Henryka księcia głogowskiego i Wacława II króla Czech, którzy wykorzystywali jego trudną sytuację wewnętrzną, podburzając poddanych przeciw jego rządom. Wacław II to Łokietka najbardziej obawiał się jako pretendenta do władzy w Małopolsce i systematycznie z pomocą Brandenburczyków doprowadzał jego rządy do upadku w 1300 r.

After Bolesław the Chaste, Władysław the Elbow-High at first did not seek the Cracow throne. His actions at this time supported the aspirations of Leszek the Black. After his brother’s death, Władysław initially became involved in helping Bolesław II of Mazovia, elect of the knights of Lesser Poland. However, when the latter was ready to give up the Sandomierz territory in favour of Conrad II, Elbow-High stepped in as a pretender. Through marriages ‒ his own and his sister Euphemia’s, and subsequ- ently his niece Fenenna’s ‒ he forged alliances that enabled him to fight for his inheritance. The defeat at Sieradz in 1292 and his ties with Archbishop Jakub made him realise that the unification plan would not succeed without an alliance with the ruler of Greater Poland, Przemysł II. Władysław the Elbow-High supported his coronation aspirations, which won him the support of the people of Greater Poland. It was his knights from Greater Poland who elected him as successor to Przemysł II and appointed him to rule in Greater Poland and Gdańsk Pomerania. However, the Elbow-High had opponents in the persons of Henryk, Duke of Głogów, and Wenceslaus II, King of Bohemia, who took advantage of Władysław’s difficult internal situation by stirring up his subjects against his rule. Wenceslaus II feared Władysław the Elbow-High the most as a contender for power in Lesser Poland and systematically, with the help of the Brandenburgians, brought about his downfall in 1300.