Лесные гуты и городские цеха: особенности организации стеколоделия в западных землях Украины в XV–XVIII вв.

A continuous development of glass-making on Ukrainian lands can be observed only from the end of the 10th century. At that time glass-making was exceptionally an urban craft. After the Mongol-Tatar invasion the arts were slightly declined, but starting from the middle of the 15th century glass-making revived in a somewhat different form: the workshops were located in the forest areas distant from the cities near the sources of raw materials. Such workshops were known as “huty” i.e. glassworks, this term took a Europe-wide meaning and denoted a building with a furnace in it. At the same time craftsmen continued to ply glass-making in the cities. The craftsmen entered workshops or worked independently if they lived in small towns. The workshop manufacturing process had its own characteristic features which certainly affected glass-making. As to the glassworks, glass-making was arranged in a totally different way there and thus the question of glass-making peculiarities in glassworks and workshops and the social and economic conditions of glassworks and workshop craftsmen becomes the matter of current interest.

Stały rozwój rzemiosła szklarskiego na ziemiach ukraińskich można obserwować dopiero od końca X w. Wówczas szklarstwo było wyłącznie miejskim rzemiosłem. Po najeździe mongolsko-tatarskim nieco upadło, jednak od połowy XV w. zostało odbudowane w nieco innej formie: hale znajdowały się w oddalonych od miast osiedlach leśnych, w pobliżu źródeł surowca. Takie hale są znane jako huty – ten termin przyjął się w całej Europie oraz oznaczał budowlę, w której znajdował się piec przemysłowy. Jednocześnie szklarstwem zajmowano się w miastach. Rzemieślnicy tworzyli hale albo pracowali samodzielnie w niewielkich miasteczkach. Oczywiście organizacja hali rzemieślniczych miała swoją specyfikę, co nie mogło pozostać bez wpływu na rzemiosło. Całkiem w inny sposób szklarstwo było organizowane w hutach i ta kwestia – obok statusu społeczno-ekonomicznego hutników i mistrzów hali – jest jednym z głównym zagadnień omawianych w niniejszym artykule.