Postulatio spiritalis Ecclesie. Interpretacja dialogu Matki Jezusa z Synem podczas wesela w Kanie Galilejskiej w "Tractatus Super Quatuor Evangelia" Joachima z Fiore

W artykule podjęto problem interpretacji dialogu Matki Jezusa z Synem (J 2, 3-4) w "Tractatus super quatuor evangelia" Joachima z Fiore (1135-1202). Przeprowadzona analiza wychodzi od charakterystyki źródła, głównych linii prowadzonej w nim argumentacji, popularności tego dzieła w średniowieczu, a także kontrowersji, jakie wzbudzało. W artykule zastosowano metodę analityczną i porównawczą. Analiza źródeł patrystycznych, literatury przedmiotu oraz porównanie treści zawartych w głównym źródle, czyli "Tractatus super quatuor evangelia", z treścią wybranych dzieł Joachima z Fiore, pozwala na stwierdzenie, że w przypadku Joachimowej egzegezy J 2, 3-4 możemy mówić o autentycznym nowatorstwie widocznym u tego średniowiecznego autora i osadzonym w jego oryginalnej wizji dziejów. W artykule sięgnięto do egzegezy tego fragmentu ewangelii według św. Jana widocznej u Gaudencjusza z Brescii i św. Augustyna. Matka Jezusa w Joachimowej interpretacji jawi się przede wszystkim jako zapowiedź mającego dopiero nadejść duchowego Kościoła (ecclesia spiritalis), a jej prośba do Syna oznacza uruchomienie dziejowego procesu spirytualizacji Kościoła i świata, która ma – zdaniem Joachima – poprzedzić paruzję. Joachimowe spojrzenie na J 2, 3-4 jest interesującym przykładem twórczej recepcji egzegezy Ojców Kościoła oraz wypracowanych przez nich i przyjętych w średniowieczu rozwiązań interpretacyjnych.

The article addresses the interpretation of the dialogue between the mother of Jesus and the Son (John 2:3-4) in "Tractatus super quatuor evangelia" by Joachim of Fiore (1135-1202). The analysis starts from an overview of the source, its main lines of argumentation, the popularity of this work in the Middle Ages and the controversies it aroused. The paper employs an analytical and comparative method. The analysis of the patristic sources, the literature on the subject and the comparison of the content of the main source, namely the "Tractatus super quatuor evangelia", with the content of selected works of Joachim of Fiore, lead to the conclusion that as far as Joachim’s exegesis of Jn 2:3-4 is concerned, we can speak of the genuine innovativeness of this medieval author, rooted in his original vision of history. The article refers to the exegesis of this fragment of the Gospel according to St John, as seen in Gaudentius of Brescia and St Augustine. In Joachim’s interpretation, the mother of Jesus appears above all as the herald of the forthcoming spiritual Church (ecclesia spiritalis), and her request to the Son sets in motion the historical process of the spiritualisation of the Church and the world, which, according to Joachim, is to precede the Second Coming. Joachim’s view of Jn 2:3-4 is an interesting example of the creative reception of the exegesis of the Church Fathers and the interpretative approaches they developed which were adopted in the Middle Ages.