Gry więźniów. Podział ról społecznych w instytucji totalnej

A new inmate, or 'rookie', who enters a total institution, usually faces 'tests' and 'games' organized by the 'old crew'. This paper argues that such initiation rituals are often designed by inmates in order to uncover a rookie's personal characteristics, such as toughness and cleverness. While such rituals may seem violent, they usually involve more skillful deception and tricks than pain and suffering. The basic idea is to persuade the rookie that he or she faces some tough choice - and watch his or her reaction to adverse or unusual circumstances. The mock character of a typical test creates a fundamental problem for its validity since an informed rookie can simulate both toughness and cleverness. Thus, an informed rookie cannot be distinguished from one with the desired characteristics. This problem is well recognized by most knowledgeable inmates and motivates them to search for new games and tests. The result is a wide variety of competing tests, frequent changes of argot and the secret code of behavior. The initiation rituals are modeled as simple games and decision problems. The ethnographic material was collected by the author as a political prisoner in Poland in 1985.

Nowy więzień ("świeżak") wkraczający do instytucji totalnej przechodzi zazwyczaj "gry" i "zabawy" organizowane przez "starą wiarę", inicjujące jego wejście w nową rolę społeczną. Niniejszy artykuł prezentuje tezę, że rytuały inicjacji są często wymyślane przez więźniów w celu testowania cech osobowości świeżaka, takich jak siła charakteru i spryt. Choć rytuały te mogą się wydawać brutalne, więcej w nich pomysłowych podstępów niż prawdziwego bólu i cierpienia. Testy polegają zazwyczaj na przekonaniu świeżaka, że stoi przed trudnym wyborem, a następnie obserwowaniu jego reakcji w sytuacji nieprzyjaznej lub nietypowej. Oparcie typowego testu na podstępie stwarza jednak podstawowe zagrożenie dla jego wiarygodności, jako że świeżak, który odgadnie cel testu, może z powodzeniem udać zarówno siłę charakteru, jak i spryt. Testy nie pozwalają zatem odróżnić świeżaka dobrze poinformowanego od posiadającego naprawdę twardy charakter. Większość "starych" więźniów zdaje sobie sprawę z tego problemu i próbuje wymyślać wciąż nowe gry i testy. Efektem jest bogaty wachlarz współzawodniczących ze sobą testów oraz częste zmiany tajnego kodeksu zachowań. Opisane poniżej rytuały inicjacji modelowane są jako proste gry i problemy decyzyjne. Materiał etnograficzny został zebrany przez autora w 1985 roku, gdy był on więźniem politycznym w więzieniach w Białołęce i na Rakowieckiej.