Między tradycją a współczesnością. Wizerunek rodziny w podręcznikach gimnazjalnych do języka polskiego

Wystąpienie dotyczy wizerunku rodziny wyłaniającego się z podręczników do języka polskiego przygotowanych dla uczniów gimnazjum. Trzeci etap edukacyjny został wybrany celowo, ponieważ wiąże się z ważnym stadium rozwojowym ucznia. To właśnie w okresie tzw. wczesnej adolescencji w sposób szczególnie intensywny młody człowiek kształtuje swoją tożsamość, uważnie obserwuje świat, a dzięki coraz wyraźniejszej autonomii moralnej krytycznie ocenia zachowania i postawy dorosłych. Z uwagi na wyraźnie deklarowany od czasu pierwszej reformy z 1999 roku formacyjny wymiar kształcenia polonistycznego w gimnazjum, należy założyć, że wykorzystywany przez autorów podręczników materiał literacki i kulturowy będzie służył przede wszystkim kreowaniu określonego wizerunku rodziny. Warto zatem sprawdzić, na ile obraz ten jest konstrukcją „modelową”, istotną w perspektywie autorskich koncepcji wychowawczych, a w jakim stopniu przystaje do współczesnych realiów życiowych doświadczanych na co dzień przez gimnazjalistę. Podnoszona tu kwestia wydaje się istotna, ponieważ narracja podręcznikowa stanowi tylko jedną z odmian docierającego do nastolatka dyskursu formacyjnego, a często nie jest to głos dla ucznia najważniejszy. Ostatecznym celem przeprowadzonego rozpoznania ma być nie próba rekonstrukcji funkcjonującego w dyskursie edukacyjnym wizerunku rodziny, ale odpowiedź na pytanie, na ile podręcznikowe kreacje przystają do współczesnych wyzwań cywilizacyjnych (przemiany kulturowe, obyczajowe, znacząca redukcja sfery prywatnej).

hool students. The third stage of education was picked purposefully, as it ties in with an important developmental phase for students. Early adolescence is when young people shape their identity in an extraordinarily intense way. They do so by carefully observing the world and, making use of their more clearly defined moral autonomy, by critically assessing the behaviours and attitudes of adults around them. Taking into account the strongly declared, in the 1999 reform, formational approach to teaching Polish in middle school, it should be assumed that the literary and cultural materials chosen by textbook authors will first and foremost serve to create a particular picture of the family. It is therefore worth checking to what extent the resulting picture of the family is a ‘model’ construction, significant for the authors’ perspective on to proper upbringing, and to what extent it is a true reflection of contemporary experiences that form a part of middle school students’ everyday life. This issue is an important one because the textbook narrative is only one of the numerous aspects of formational discourse that reach young people in middle schools; very often, it is not the most important aspect. The ultimate purpose of my analysis is not to reconstruct the picture of family existing at present in the educational discourse, but rather to answer the question of how the messages in textbooks fit with contemporary societal challenges (changes in culture and customs, the shrinking private sphere