Teoretyczne i badawcze osiągnięcia pedagogiki krytycznej w Polsce

Celem artykułu jest przedstawienie dorobku i aktualnego stanu pedagogiki krytycznej w Polsce, źródeł jej inspiracji oraz analiz teoretycznych i praktyk edukacyjnych. Nazwa „pedagogika krytyczna” jest przyjęta jako wspólne miano komplementarnych i synergicznych teorii pedagogicznych, praktyk badawczych i działań praktycznych, których przedmiotem są mechanizmy podmiotowego wyzwalania się z doświadczanej i rozumianej opresji do odpowiedzialnego i odważnego uczestniczenia w życiu społecznym. W tekście przybliżone są pola problemowe współczesnych „szczegółowych” pedagogik krytycznych, których wspólnym celem odkrywanie i zmienianie tych miejsc i praktyk, w których tworzy się warunki doświadczania sprawczości zorientowanej na osiąganie uznania, wolności i sprawiedliwości. Są to: pedagogika emancypacyjna, krytyczna pedagogika oporu, krytyczna pedagogika rodzaju oraz pedagogika uznania. Tekst zawiera też opisy praktyk w krytycznym paradygmacie badawczym, które są podstawą rozpraw naukowych i działań edukacyjnych.

The aim of the article is to present the achievements and the current state of critical pedagogy in Poland, its sources of inspiration and theoretical analyses, and educational practices. The name "critical pedagogy" is adopted as a general name for complementary and synergistic pedagogical theories, research practices, and practical actions, which are concerned with mechanisms of liberation from experienced and understood oppression to responsible and courageous participation in social life. The text introduces the issues of the problem areas of "detailed" critical pedagogies, whose common goal is to discover and change those places and practices where are created conditions for experiences of recognition, freedom, and justice. These are an emancipatory pedagogy, a critical pedagogy of resistance, a critical gender pedagogy, and a pedagogy of recognition. In the text are also descriptions of practices in the critical research paradigm that underpins and framed scientific dissertations and educational activities. In the text are also descriptions of practices in the critical research paradigm that underpins and framed scientific dissertations and educational activities.