Przedmiotem tego opracowania jest regionalne budownictwo mieszkaniowe na świecie. Przeprowadzona analiza dotyczy w głównej mierze odrębnych typów domów wernakularnych. Podstawowe zagadnienia badawcze poprzedzone zostały omówieniem kierunków geograficznych badań domu i mieszkania Podstawowym celem pracy jest ustalenie wyróżniających cech regionalnych typów domów oraz identyfikacja ich zróżnicowania przestrzennego.
Pod wpływem różnorodnych czynników: przyrodniczych, społecznych, ekonomicznych i kulturowych wykształciły się regionalne i lokalne typy tradycyjnych domów, reprezentujące odrębne kombinacje podobnych cech i specyficzne zasięgi przestrzenne. Równocześnie wytworzyły się regiony architektoniczne zdefiniowane, jako obszary zdominowane przez formy budowlane i plastyczne reprezentujące podobne cechy.
Wśród geografów problematyką domu i mieszkania w różnych regionach świata w powiązaniu z warunkami naturalnymi i społeczno-kulturowymi interesują się przede wszystkim przedstawiciele geografii kultury, geografii społecznej oraz geografii osadnictwa. Współczesne badania geograficzne w tej dziedzinie dotyczą głównie różnorodnych znaczeń i funkcji domu. Nowym problemem badawczym, stało się doświadczanie domu, jako miejsca pracy, przemocy, oporu, negacji i kontestacji. W polskiej geografii społeczno-ekonomicznej liczne prace badawcze, odwołujące się często do wyników badań z dziedzin pokrewnych, zostały poświęcone środowisku mieszkaniowemu oraz strukturze przestrzennej zasobów mieszkaniowych i warunków mieszkaniowych w miastach i regionach miejskich.
Regionalna zabudowa mieszkaniowa określana jest też mianem budownictwa wernakularnego. Budynki, wernakularne są świadectwem historii, reprezentując obiekty wznoszone przy użyciu tradycyjnych materiałów i stylów, przez miejscowych budowniczych, odwołujących się do dziedzictwa regionalnego i lokalnego. Typowe budownictwo wernakularne reprezentują przede wszystkim małe, proste konstrukcje, bazujące na miejscowych surowcach i materiałach budowlanych, które wyróżnia harmonia pomiędzy naturą i rdzennymi mieszkańcami. Budownictwo to, ukształtowane pod wpływem treści kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie, przetrwało głównie na obszarach wiejskich i słabo zurbanizowanych. Wielu wybitnych architektów inspirowały walory estetyczne regionalnej zabudowy mieszkaniowej. Jej geneza i ewolucja wiąże się z procesem personalizacji domu. Regionalne typy domów różnicują się przestrzennie przede wszystkim z uwagi na rodzaj stosowanych do ich budowy materiałów budowlanych, a także formę budynków, ich wielkość, kształt i pokrycie dachów. Do materiałów najczęściej wykorzystywanych w tym budownictwie – w zależności od określonych warunków miejscowych – należą drewno, kamień, piasek, glina i cegła. Domy budowane w stylu regionalnym przybierają przy tym różnorodne formy, upodabniające się do prostopadłościanu, sześcianu, walca bądź stożka. Ich dachy różnią się kształtem, przy czym najczęściej są to dachy: jednospadowe, dwuspadowe i czterospadowe. Do ich pokrycia wykorzystywana jest wszystkim słoma, trzcina, gont i dachówka. Warto też zauważyć, iż budownictwo to wyróżnia się często interesującym zdobnictwem architektonicznym. Regionalny typ domów inspirował twórczość wielu wybitnych architektów.
Szczególnie charakterystyczną cechę zmienności przestrzennej regionalnych typów domów na świecie stanowi układ strefowy. Jest on zdeterminowany przez kompleks warunków naturalnych i społeczno-kulturowych. Nader istotne ograniczenie dla form budowanych domów stwarzają warunki termiczne. Szata roślinna i budowa geologiczna decyduje o dostępności szczególnie popularnych materiałów budowlanych, takich jak drewno i surowce skalne. Na obszarach zalesionych odrębne strefy obejmują domy z drewna i liści roślin, przeważnie prostokątne z wysokimi dachami, domy z poziomo kładzionych belek z drzew iglastych, a także domy z drewna oraz słomy, zazwyczaj okrągłe z dachami półkolistymi lub stożkowymi. W regionach, gdzie do najłatwiej osiągalnych materiałów budowlanych należy kamień, cegła i glina, indywidualne zasięgi przestrzenne znamionują domy z kamienia ciosanego i cegły, budynki wznoszone z kamienia nieciosanego i wykute w skale, domy konstruowane z cegły lub gliny i drewna (mur pruski), a także domy budowane z gliny lub niewypalonych cegieł.
Budownictwo regionalne zawsze odzwierciedla przede wszystkim tradycje historyczne i formy przystosowania do warunków środowiska przyrodniczego. Stąd też w regionach o podobnym środowisku naturalnym występują nierzadko różne typy domów wernakularnych. Specyficzne kombinacje typów wernakularnego budownictwa mieszkaniowego są przypisane każdej z wielkich współczesnych cywilizacji.
Typologie regionalne tradycyjnej zabudowy mieszkaniowej bazują na różnolicznych zbiorach cech diagnostycznych. Z uwagi na odmienny zasięg przestrzenny i przemyślany dobór tych cech, wyróżniają się m.in. typologie opracowane przez: P. Vidal de la Blache’a, S.A. Tokariewa, I. Tłoczka i T. Czerwińskiego.
Under the influence of diverse factors: natural, social, economic and cultural, developed regional and local types of traditional houses, representing separate combinations of similar features and peculiar spatial reaches. At the same time architectural regions defined, as areas dominated by similar building and plastic forms, were created. The regional housing is also distinguished with name of the vernacular construction. Vernacular buildings are a certificate of history, representing objects erected using traditional materials and styles, by experienced builders, appealing to the regional and local legacy. Typical vernacular constructions represent small, straight structures, being based on local resources which the harmony distinct between the nature and residents above all. These constructions are formed under the cultural impact passed on from the generation to the generation, survived mainly in country and poorly urbanized areas. Aesthetic advantages of the regional housing inspired many outstanding architects. Her genesis and evolution are connected with a process of the personalization of the house.
The regional housing industry in the world is a subject of this study. Separate traditional types of houses are the main research problems. Fundamental research issues were preceded by discussing directions of geographical studies of the house and of the flat. Establishing regional types singling features of houses and the identification of their spatial diversity are an essential purpose of the work.
Amongst geographers in issues of the house and living in different regions of world, in connecting with natural and social-cultural conditions, are interested above all representatives of the culture geography, the social geography and geography of the settlement. Contemporary geographical examinations in this field concern diverse meanings and the function of the house mainly. The new research problem happened, experiencing the house, as a place of employment, the violence, the resistance, the negation and the defiance. In Polish socioeconomic geography numerous research works, referring often to research findings from related fields, were devoted to the housing environment and the spatial structure of the housing stock and housing conditions in cities and urban regions.
The regional housing industry diversifies spatially above all due to kind of applied building materials, form and size of houses as well as shape and covering their roofs. The materials most often used in this construction – depending on determined local conditions – belongs wood, stone, sand, clay and brick. Houses built in the regional style assume diverse forms, becoming like a cube, a cylinder or a cone in addition. Their roofs differ in the shape. Most often are houses with one, two and four-roof. For covering roofs are used first of all straw, cane, single and tile. It is worthwhile also noticing that the traditional buildings often reward with the interested architectural adornment. The regional type of houses inspired the works of many outstanding architects.
Peculiarly a zone arrangement constitutes the characteristic feature of the spatial changeability of regional types of houses in the world. He is determined through the complex of natural and social-cultural conditions. Extremely significant limiting for forms built houses creates thermal conditions. The flora and the geological structure decide against availabilities of particularly popular building materials, so as hard as wood and rock raw materials. In areas converted into forest separate zones include houses from wood and leaves of plants, mainly rectangular with high roofs, houses from horizontally put beams from coniferous, as well as houses of wood and straw, usually round with semicircular or conical roofs. In regions, where to most easily of attainable building materials a stone, brick and the clay are involved, individual spatial ranges signify hewn stone and of brick houses, buildings erected from the not-hewed stone and forged in rock, houses constructed brick or clay and wood (half-timbered wall), as well as houses built from clay or not-baked bricks.
One should emphasize that the cultural individual of the traditional regional housing in the world has her reflection both in the sphere standard, providing the most important strengthened values, norms, and rules and ruling principles with construction of houses, and in the cognitive sphere. These buildings always reflect historical traditions and forms of adapting to conditions the natural environment above all. From here about the similar natural environment regions frequently different types of vernacular houses also appear in. One should in addition mark, that peculiar dominating types of the vernacular housing are assigned to every of large contemporary civilizations.
Regional typologies of the traditional housing are based on different-numerous sets of diagnostic features. Due to the different spatial reach and the selection thought over of these features, among others typologies drawn up single themselves out through: P. Vidal de la Blache, S.A. Tokariew, I. Tłoczek and T. Czerwiński.
