Dziecko w muzeum. Działalność muzeów w kontekście popularyzacji sztuki

Poruszana w artykule problematyka jest wypadkową dwóch tendencji obecnych współcześnie zarówno w kulturze, jak i nauce: demokratyzacji kultury i wzrastającego zainteresowania problematyką dziecka i dzieciństwa. Kwestia demokratyzacji kultury analizowana była począwszy od pierwszej połowy XX wieku w tekstach José Ortegi y Gasseta, Theodora Adorno czy nieco później Karla Mannheima. Zagadnienia związane z okresem dzieciństwa i demokracją podejmował na początku XX wieku John Dewey. Jako jeden z pionierów estetyki pragmatycznej podkreślał on znaczenie doświadczenia estetycznego w rozwoju człowieka. Podstawę wychowania stanowiło dla niego wyzwalanie zdolności indywidualnych ku realizacji społecznych celów. Kwestie dzieciństwa na gruncie socjologii w latach 50. XX wieku podejmował w swoich pracach, jeszcze raczej przedmiotowo traktując dziecko, Talcott Parsons. Od lat 90. XX wieku zainteresowanie problematyką wieku dziecięcego znajduje wyraz w rozwoju interdyscyplinarnych badań w ramach children studies. Zestawiając oba obszary problemowe, poniższy tekst jest próbą analizy działań edukacyjnych placówek wystawienniczych pod kątem uprzystępniania sztuki dzieciom. Podstawową kwestią poruszaną w artykule jest to, czy i na ile programy edukacyjne stanowią sprawne narzędzie upowszechniania, uprzystępniania sztuki. Ponadto w artykule postawiono następujące pytania: Czy są one formą dotarcia do dzieci pozbawionych kontaktu ze sztuką, czy jedynie narzędziem reprodukcji istniejącego porządku bazującego na elitarystycznej roli sztuki, do której dostęp mają jedynie grupy uprzywilejowane? I wreszcie jaką rolę odgrywa w nich dziecko: aktywnego podmiotu realizującego swoje potrzeby czy przedmiotu niezbędnego do realizacji polityki kulturalnej?

The issues discussed in the article are the result of two contemporary trends both in culture and science: the democratization of culture and the growing interest in the issues of children and childhood. The issue of the democratization of culture was analyzed from the first half of the 20th century in the texts of José Ortega y Gasset, Theodor Adorno, and later Karl Mannheim. John Dewey took up the issues related to childhood and democracy at the beginning of the 20th century. As one of the pioneers of pragmatic aesthetics, he emphasized the importance of aesthetic experience in human development. The basis of his upbringing was triggering individual abilities to achieve social goals. The issues of childhood in sociology in the 1950s were addressed by Talcott Parsons, who still viewed children rather more objectively. Since the 1990s the problem of childhood has been reflected in the development of interdisciplinary research within the framework of children studies. By juxtaposing both problem areas, the following text is an attempt to analyze the educational activities of exhibition establishments in terms of making art more attractive for children. The main issue discussed in the article is whether and to what extent educational programmes constitute an efficient tool for promoting art. Are they a form of reaching children who have no contact with art, or are they only a tool for reproducing the existing hierarchy based on the elitist role of art, to which only privileged groups have access? And finally, what is the role of a child in these educational programmes: an active subject realizing their needs or an object necessary for the implementation of cultural policy?