"Odnowienie wszystkiego" według Dziejów Apostolskich (Dz. 3,21a)

W tradycji interpretacyjnej księgi Dziejów Apostolskich termin apokatastasis wywołał wielowiekową polemikę. Dyskusja dotyczy przede wszystkim właściwego zrozumienia tej koncepcji. Wypowiedź Łukasza sugeruje, że Jezus ma pozostać w niebie przez jakiś okres, „aż do czasu, gdy wszystko zostanie odnowione” (Dz 3,21). Wydaje się, że ewangelista głosi w tym miejscu naukę o powszechnym zbawieniu wszystkich bez wyjątku oraz ideę powrotu wszechrzeczy do pierwotnego źródła, do Boga. Przedmiotem artykułu jest próba odnalezienia źródła, z którego Łukasz zaczerpnął ideę apokatastazy. Nie ma wątpliwości, że została ona przez autora zapożyczona. Jako źródło przywołuje się całą spuściznę literatury apokaliptycznej Starego Testamentu, jak również inne pisma literatury żydowskiej. Takie dzieła, jak czwarta Księga Ezdrasza, syryjska Apokalipsa Barucha czy etiopska Księga Henocha, przywołują w swojej treści tematy zbliżone do koncepcji apokatastazy. Wydaje się jednak, że najbliższe znaczeniowo jest ujęcie Starego Testamentu z koncepcją powtórnego przyjścia Eliasza. Dla Łukasza Jezus przybędzie z nieba dla wypełnienia proroctwa i zakończenia całej historii zbawienia.

In the tradition of interpretive book of Acts term apokatastasis caused a centuriesold controversy. The discussion relates primarily to a proper understanding of the concept. Luke's statement suggests that Jesus is to remain in the sky for some time, “until the time when everything will be renewed” (Acts 3:21). It seems that the Evangelist says at this point the doctrine of universal salvation of all without exception, and the idea of returning to the original source of all things, to God. The article is an attempt to find the source from which Luke took the idea apocatastasis. There is no doubt that it was borrowed by the author. As a source of reference is the entire legacy of apocalyptic literature of the Old Testament, as well as other writings of Jewish literature. Such works as the fourth Ezra, the Syrian Apocalypse of Baruch or Ethiopian Book of Enoch evoke in its content topics similar to the concept of apocatastasis. It seems, however, that the nearest in meaning is recognition of the Old Testament with the concept of the second coming of Elijah. For Luke, Jesus come from heaven to fulfill prophecy and the end of the whole history of salvation.