Rozdział 2. Decentralizacja oraz autonomia finansowa i podatkowa samorządu terytorialnego jako fundamenty federalizmu fiskalnego

Decentralizacja i związany z nią wielopoziomowy podział władzy publicznej traktowane są w doktrynie nie tylko jako skuteczne metody zabezpieczenia wolności w demokracjach, ale również jako rozwiązania sprzyjające zwiększeniu efektywności funkcjonowania sektora publicznego oraz optymalizacji procesu świadczenia dóbr i usług publicznych. Z decentralizacją ściśle wiążą się koncepcja federalizmu jako podziału władzy publicznej na różnych szczeblach (np. lokalnym, stanowym, krajowym) oraz koncepcja federalizmu fiskalnego eksponująca kwestię optymalizacji związanego z tym podziału dochodów i wydatków publicznych. Federalizm fiskalny jest więc współczesną koncepcją ekonomiczną, a jednocześnie subdyscypliną finansów publicznych, nawiązującą do idei wielopoziomowych finansów publicznych, w której szczególny akcent kładzie się na problematykę decentralizacji fiskalnej oraz autonomii finansowej samorządu terytorialnego. Nasilające się w Polsce procesy re-centralizacji władzy publicznej oraz marginalizacji i erozji finansów samorządowych zainspirowały autorkę do przenalizowania głównych założeń i postulatów przedmiotowej koncepcji, które według opinii autorki powinny być traktowane przez decydentów publicznych jako cenne zalecenia doktryny, wskazujące kierunki niezbędnych reform finansów publicznych oraz optymalne modele relacji fiskalnych zachodzących pomiędzy centralną władzą publiczną i władzami jednostek samorządu terytorialnego (JST). Zamierzeniem autorki jest wykazanie specyfiki, złożoności i wieloaspektowości procesów decentralizacji fiskalnej oraz autonomii dochodowej (podatkowej) i wydatkowej jako ich rezultatów. Dokonano w tym celu szerokiego przeglądu literatury naukowej z zakresu dorobku teoretycznego federalizmu fiskalnego. Natomiast zróżnicowane postępy decentralizacji w ujęciu empirycznym przeanalizowano na przykładzie 57 państw w latach 2015-2020, z wykorzystaniem indeksu autonomii lokalnej (Local Autonomy Index – LAI 2.0) i indykatora autonomii fiskalnej (Financial Autonomy – FA) jako jednego z jego komponentów, wyliczonych według metodologii Ladnera, Keuffera i Bastianena (2021).