Ostatni fort zachodu ku wschodnim rubieżom – Wilno jako obóz i obszar warowny w latach 1922–1939

Artykuł opisuje organizację, przemiany i funkcjonowanie unikatowego organu wojskowej administracji terenowej, jakim było Dowództwo Obszaru Warownego „Wilno”, ze szczególnym uwzględnieniem jego infrastruktury – zespołów koszarowych, magazynów, szlaków komunikacyjnych i fortyfikacji. Wokół Wilna, będącego największym polskim garnizonem, rozpoczęto bowiem w 1923 r. prace fortyfikacyjne, mające na celu uczynić miasto zdolnym do obrony okrężnej przez kilka tygodni. Z przyczyn finansowych i organizacyjnych prace te nie zostały jednak nigdy ukończone, a ich rezultat był bardzo skromny – wzniesiono zaledwie 4 schrony bojowe i niecałe 100 magazynów amunicji. Obiektom tym nie dane było sprawdzić się w walce – specjalnie sformowane w Wilnie oddziały forteczne użyto w 1939 r. na innych odcinkach frontu. Znaczna część budowli wojskowych w Wilnie przetrwała jednak do dziś i jest unikatowym świadectwem pionierskiego okresu inżynierii wojskowej II Rzeczypospolitej.

The article describes the organization, transformations and functioning of a unique military territorial administration entity, i.e. the Command of the Fortified Area “Wilno” (Vilnius), focusing especially on its infrastructure – the complexes of barracks, warehouses, communication routes and fortifications. In 1923 fortification works were initiated around Wilno, the largest Polish garrison, aiming at making the city capable of all-round defence for several weeks. For financial and organizational reasons these works have never been finished and their results were quite modest – only 4 combat bunkers and not nearly 100 ammunition warehouses were built. These objects were not destined to be tested in combat – the fortress units, specially formed in Wilno, were used in 1939 on other sectors of the front. However, a considerable part of the military buildings in Wilno has survived until today and consitutes a unique legacy of the pioneer period of military engineering of the Second Polish Republic.

В статье описывается организация, эволюция и функционирование уникального органа территориального военного управления, которым являлся штаб укрепленной области „Вильнюс”, в особенности его инфраструктуры – казарм, складов, транспортных путей и оборонительных сооружений. Вокруг Вильнюса, крупнейшего польского гарнизона, уже в 1923 г. было начато фортификационное строительство с целью обеспечить круговую оборону города в течение нескольких недель. Ввиду финансовых и организационных причин эти работы не были окончены, а их результат оказался весьма скромным – были построено всего 4 бункера и менее 100 складов боеприпасов. Этим объектам не суждено было участвовать в войне – специально сформированные в Вильнюсе воинские части были использованы в 1939 г. на других участках фронта. Значительная часть военных построек в Вильнюсе, однако, сохранилась до наших дней и представляет собой уникальное свидетельство новаторского этапа в развитии военной инженерии 2-й Полской Республики.