Wpływ wybranych czynników na rozwój innowacyjnych technologii zagospodarowywania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego określony metodą krzyżowej analizy wpływów

W roku 2007 wytworzono w Polsce 124,4 mln ton odpadów. Duży udział, bo 34,4 mln ton, a więc 26,6 %, stanowiły odpady mineralne powstające przy wydobyciu i przetwarzaniu węgla, co pokazano na rys. 1. Pomimo znacznego gospodarczego wykorzystania opisywanych odpadów, najczęściej w różnego typu pracach rekultywacyjnych na obszarach objętych eksploatacją górnicza, ich ilość deponowana na składowiskach stale wzrasta i w 2007 (dane GUS) osiągnęła ponad 0,5 mld ton [4]. Na rys. 2 pokazano procentowe udziały poszczególnych rodzajów odpadów wytworzonych w 2007 r. w kopalniach węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wydaje się więc, w świetle przedstawionych danych, że problematyka efektywnego i szerokiego wykorzystania odpadów z produkcji węgla kamiennego jest niezwykle aktualna. Pewne pozytywne trendy zaobserwować można ostatnio w podejściu spółek węglowych, co wynika z obowiązującej już Ustawy o odpadach wydobywczych (Dz.U. z 2008 r. Nr 138, poz. 865) [3], [5]. Ustawa zobowiązuje bowiem wytwórców odpadów do ich utylizacji i zagospodarowania w instalacjach przemysłowych, wykluczając niektóre dotychczas stosowane metody zagospodarowania, np. poprzez składowanie. Przedstawiona sytuacja legła u podstaw zgłoszenia projektu "Foresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego". Koordynatorem projektu, którego realizację przewidziano na lata 2009 - 2011, jest Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie. Partnerami projektu są Akademia Górniczo Hutnicza i Politechnika Śląska. W ramach wykonywanego projektu przewiduje się szereg badań mających na celu identyfikację wiodących technologii zagospodarowania odpadów górniczych o znaczeniu strategicznym, których rozwój w następnych 20 latach będzie priorytetowy dla Polski, a także opracowanie ich scenariuszy z określeniem czynników mających istotny wpływ na ten rozwój [1].

In Poland 124.4 mln t of waste was created in 2007. A large share, i.e. 34.4 million tonnes accounting for 26.6%, was mineral waste produced during coal mining and processing. Despite the economic use of such waste in rehabilitation of mining areas the amount of waste accumulated in waste heaps is grow-ing and in 2007 (according to GUS) reached 0.5 billion tonnes. It seems that according to abovementioned data the problem of effective and comprehensive use of mine waste is extremely valid. Certain positive trends are observed in the approach of Coal Companies due to Act on Extractive waste (OJ of 2008. No. 138, item. 865). The Act obliges producers to utilize and dis-pose waste in industrial facilities excluding some of the methods already used e.g. storage. Presented status gave fundaments for submitting the project titled "Foresight for prioritized and innovative hard coal waste disposal technologies". The project which is scheduled for implementation on 2009-2011 is coordinated by Institute of Mechanised Construction and Rock Mining in Warsaw. Part-ners are: AGH University of Science and Technology and Silesian University of Technology. In the project certain investigations were carried out in order to identify leading technologies of mine waste disposal of strategic importance which in the next 20 years will be the priority for Poland. Certain scenarios of factors affecting the development of these technologies were prepared. The fourth stage of the OGWK Foresight project included core activity which was focused on carrying out the research with various methodologies on innovativeness of hard coal mining waste management and influence of selected factors on their development. The paper presents results of cross-impact analysis of selected factors on innovativeness of hard coal mining waste management technology. The cross-impact analysis were supported by MICMAC software which allowed identification of sets of factors with the most powerful feedback effects. In total, six sets of arrays were analyzed, including five arrays of technological groups and one horizontal array representing strategic objectives factors. Cross-impact analysis were conducted in the following three stages: 1. Inventory of factor affecting the analyzed system (technology) development within the specific timeframe. 2. Determination of the relationship between selected factors and quantitative description of existing relationships with the use of cross-impact matrix. 3. Identification of key factors for the evolution of analyzed system (technology) within the specific timeframe. In the performed study experts were evaluating factors affecting imple-mentation of strategic objectives (horizontal array) and evaluation of factors affecting development of technology in five thematic groups of hard coal waste usage. Survey results were used for the extensive analysis allowing identification of key factors in the considered processes. Conducted cross-impact analysis allowed to determine key factors in thematic groups of hard coal waste disposal technologies and in horizontal array factors. It was found that there is a good repeatability of key factors in individual thematic technology groups. Resulting set of key factors indicates strong impact of economic factors with the lack or relatively low impact of factors related to technological issues in individual thematic groups.