Zwrot nakładów z majątku wspólnego małżonków na nieruchomość stanowiącą majątek osobisty drugiego małżonka a ius retentionis – pytanie o celowość poszerzania katalogu wyjątków wymienionych w art. 461 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 461 § 1 k.c. w zw. z art. 461 § 2 k.c. zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania). Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych. Nasuwa się pytanie o możliwość stosowania analogii do wyjątków od prawa zatrzymania wymienionych w art. 461 § 2 k.c. w sytuacji, w której po ustaniu małżeństwa (przykładowo: po rozwodzie) były małżonek zamieszkuje nieruchomość stanowiącą majątek osobisty drugiego małżonka, wbrew jego woli, powołując się na obowiązek rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty byłego małżonka. Do opracowania przedstawionego wyżej zagadnienia zastosowałam metodę dogmatyczną, analizując aktualnie obowiązujący stan prawny, wyprowadzając wniosek o dopuszczalności poszerzenia wyjątków od prawa zatrzymania. Przesłankami do zastosowania analogii w prawie cywilnym są podobieństwo ze względu na istotne cechy oraz luka w prawie. W wypadku zamieszkiwania z rozwiedzionym małżonkiem jego nieruchomości wbrew jego woli spełnione zostały one wszystkie. Zamieszkiwanie byłego małżonka nieruchomości drugiego wbrew jego woli jest na tyle naganne, że wykazuje podobieństwo z czynem niedozwolonym, a ustanie prawnorodzinnego tytułu do mieszkania, o którym mowa w art. 281 k.r.o. – podobieństwo do ustania stosunków prawnych o charakterze ciągłym, takich jak użyczenie. Jak wykazano, de lege lata dopuszczalne jest stosowanie analogii z art. 461 § 2 k.c. tak, by były małżonek zamieszkujący nieruchomość drugiego małżonka po ustaniu małżeństwa nie mógł powołać się na prawo zatrzymania. De lege ferenda należałoby postulować ustawowe poszerzenie katalogu wyjątków od prawa zatrzymania.

Pursuant to the article 461 § 1 of Polish Civil Code (hereinafter referred to as: “CC”) related to the art. 461 § 2 CC, a person obliged to release somebody else’s thing may retain it until his claims for the reimbursement of expenditures on the thing of claims for the redress of the damage inflicted by the thing are satisfied or secured (right of retention). The aforementioned provision shall not apply when the duty to release the thing results from a tort or where it concerns the return of things which have been leased, rented or loaned for use. There was a question to put, whether it is admissible to extend the scope of the exceptions to the right of retention, regulated in the art. 461 § 2 CC, by the situation of ex-spouse who uses the real estate of another after the termination of marriage and contrary to his will. To elaborate this question, the dogmatic method of analysis has been used which is focused on the applicable law and has led to the conclusion that the extension of the exceptions to the right of retention is possible by the way of analogy. The reason by analogy in civil law needs the similarities and the loophole in law. In the case of use the real estate of the ex-spouse after the divorce fulfills all the aforementioned premises. The use of the real estate property of the ex-spouse, contrary to the will of the first of them, is so reprehensible that is similar to the tort. Moreover, the termination of the family legal tittle to real estate property of another spouse (which terminates simultaneously with the divorce and is regulated id the art. 281 of Polish Family and Guardianship Code) is similar to the termination of the continuous obligations, as for example the loan for use. As proved, it is admissible to create the analogy to the article 461 § 2 CC as the ex-spouse using the real property of another one, could not profit the right of retention.