Przełamując spojrzenie Orfeusza. Praca (anty)archiwalna Brachy L. Ettinger

Seria malarska Brachy L. Ettinger Eurydice w dużej mierze opiera się na historycznym zdjęciu z likwidacji getta w Mizoczu dnia 14 października 1942. Fotografia ta, przedstawiająca nagie kobiety i dzieci czekające na egzekucję, staje się dla Ettinger bazą, na którą artystka nakłada kolejne warstwy farby. Trudno jednak określić tę sztukę mianem archiwalnej. Swoimi działaniami artystycznymi Ettinger próbuje uwolnić się z oków reprezentacji, wykonując tym samym, jak staram się pokazać, pracę (anty)archiwalną. Szkic ten bada związki twórczości Ettinger z archiwum fotograficznym. Po pierwsze, staram się wykazać niewystarczalność archiwum i zidentyfikować Ettingeriańskie próby jego przepracowania. Po drugie, przybliżam termin spojrzenia w psychoanalitycznej teorii macierzy. Spojrzenie widza – niczym wzrok Orfeusza, odsyłający Eurydykę do zaświatów – może ponownie uśmiercić kobiety z Mizocza; Ettinger stara się przełamać ten impas.

Bracha L. Ettinger’s artistic series, Eurydice, is grounded upon a historical photograph from the liquidation of the Mizoch ghetto on 14 October 1942, depicting naked women and children waiting to be executed. The artist treats this picture as a basis of her artworks and covers it with layers of paint. It is, however, difficult to identify this art as archival. By means of her artistic procedures, Ettinger endeavours to free her paintings from the bounds of representation; what she does is – as I claim – (anti-)archival work. This article aims at studying the relation between Ettinger’s oeuvre and the photographic archive. First, I try to point out the insufficiency of the archive and to identify Ettingerian attempts to work it through. Second, I discuss the notion of the gaze in the matrixial psychoanalysis. Just as the look of Orpheus sends Eurydice back to the Underworld, the spectator’s gaze may kill the women from Mizoch again; this is the impasse Ettinger strives to break.