Nagroda Nobla z chemii za rok 2014: za "Opracowanie metod superrozdzielczych w mikroskopii fluorescencyjnej", Eric Betzig, William Moerner i Stefan Hell

Niniejszy artykuł opisuje prace Erica Betziga, Stefana W. Hella i Williama E. Moernera, które doprowadziły ich do Nagrody Nobla z dziedziny chemii "za stworzenie metod superrozdzielczych w mikroskopii fluorescencyjnej". Na wstępie przedstawię pokrótce problem rozdzielczości układów optycznych oraz omówione szczególne znaczenie mikroskopii fluorescencyjnej w rozwoju nauk o życiu. Następnie omówię postęp prowadzący do obejścia limitu rozdzielczości optycznej i przedstawiona zasada działania mikroskopii PALM, stworzonej przez Erica Betziga. Podkreślona zostanie rola cząsteczek fotoprzełączalnych barwników fluorescencyjnych w tych pracach i rola Williama E. Moernera w ich tworzeniu. Na koniec omówię mikroskop konfokalny STED, zbudowany przez Stefana W. Hella.

In this paper we describe works of Eric Betzig, Stefan W. Hell and William E. Moerner which lead them to the Nobel Prize in Chemistry "for the development of super-resolved fluorescence microscopy". The problem of resolution in optics is shortly discussed as well as the importance of fluorescence microscopy in life sciences. The way of how to bypass optical resolution is described as well as basic ideas underlying PALM microscopy by Eric Betzig are introduced. The use of photoswitchable fluorescent dyes is emphasized together with role of William E. Moerner in their development. Finally, the construction of STED confocal microscope built by Stefan W. Hell is presented.