The article is an introduction to the issue of shaping post-mining areas and the former
coal mine sites of Zielona Góra, (Lubuskie voivodeship). One of the characteristic geological
processes, shaping the current surface of the mentioned area were glaciotectonic
deformations - a set of processes related to icecaps movements, that have
brought the deposits of lignite near the surface. This allowed to their partial exploration
in the past. In the 19th century, around Zielona Góra, several lignite mines were
in use. Some of them have already been completely forgotten and no documents or
information as a proof of their previous existence remained. Currently, the most important
raw material in the natural surroundings of the city are natural aggregates
such as sands and gravels and different kinds of ceramic raw materials (loam, clay).
The city of Zielona Góra, seeking new investment areas, develops further areas, including
those that have been former mine sites for at least 70 years. The areas have
not undergone reclamation, in accordance with the current procedure under the law.
Although the reclamation of post-mining areas, both technical and biological, is a responsibility
of a mining plant and should be consistent with the law, there have not
been institutions covered by the above obligation for over 70 years.
The historical value of the city’s post-mining areas, as well as the problems associated
with the protection of nature and landscape, resulting inter alia from the act of
16 April 2004 on the protection of nature (Off. J. of 2015 item 1651, as amended),
and the act of 24 April 2015 on amending certain acts due to the strengthening of the
tools of landscape protection (Off. J. of 2015 items 774, 1688) [13], indicate a need
for action, aimed at maintaining documentation and the identity of the place. All sorts
of sports and leisure or park use can be provided for such areas [9]. It is necessary,
however to determine the directions of development, within the documents shaping
urban spatial policy, that would indicate the purpose and way of development of the
mentioned areas.
Artykuł jest wprowadzeniem w problematykę kształtowania obszarów pogórniczych i terenów
pokopalnianych okolic miasta Zielona Góra (województwo lubuskie). Jednym z charakterystycznych
procesów geologicznych, kształtujących obecną powierzchnię ww. obszaru były zaburzenia
glacitektoniczne – zespół procesów związanych z działalnością lądolodów, które umożliwiły
wyniesienie w pobliże powierzchni terenu pokładów węgla brunatnego. Pozwoliło to w przeszłości
na ich częściową eksploatację. W XIX wieku, w okolicy Zielonej Góry, działało wiele
kopalni węgla brunatnego. Niektóre z nich zostały już zupełnie zapomniane i nie zachowały się po
130 A. Bazan-Krzywoszańska, M. Mrówczyńska, M. Skiba
nich żadne dokumenty lub informacje stanowiące potwierdzenie faktu ich wcześniejszego istnienia.
Obecnie najważniejszym surowcem naturalnym okolic miasta są kruszywa naturalne w postaci
piasków i żwirów oraz różnego rodzaju surowce ceramiczne (iły, gliny).
Miasto Zielona Góra poszukując nowych terenów inwestycyjnych, zagospodarowuje kolejne
obszary, w tym również te, które są terenami pokopalnianymi od co najmniej 70 lat. Nie przeprowadzono
na nich rekultywacji, zgodnej z obecną procedurą przyjętą na mocy obowiązujących
przepisów prawa. Chociaż rekultywacja terenów pogórniczych, zarówno techniczna, jak i biologiczna,
jest obowiązkiem zakładu górniczego i powinna być zgodna z przepisami prawa, to od
ponad 70 lat nie istnieją instytucje objęte ww. obowiązkiem.
Wartość historyczna terenów pogórniczych miasta, jak również problematyka związana
z ochroną przyrody i krajobrazu, wynikająca między innymi z zapisów ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 – t.j. z późn. zm.) [11] oraz ustawy z dnia
24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony
krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774, 1688) [13], wskazują na potrzebę działań, mających na celu
zachowanie funkcji dokumentacyjnej i podtrzymującej tożsamość miejsca. Dla takich przestrzeni
można przewidzieć różnego rodzaju sportowo-rekreacyjne lub np. parkowe ich wykorzystanie [9].
Przede wszystkim jednak konieczne jest ustalenie kierunków rozwoju, w ramach dokumentów
kształtujących miejską politykę przestrzenną, wskazującą na przeznaczenie i sposób zagospodarowania
ww. terenów.
