Badania terenowe, prowadzone w latach 2010-2016, w dolinach rzecznych polskiej
części Karpat oraz w Kotlinie Sandomierskiej i w przylegającym do niej odcinku
doliny Wisły, miały za zadanie uzupełnić, wiedzę o występowaniu inwazyjnych
gatunków roślin (inwaderów) w najsilniej przekształconych dolinach rzecznych,
a w szczególności określić typy zabudowy dolin rzecznych, sprzyjające
rozprzestrzenianiu się tych gatunków. Przeanalizowano 118 transektów zlokalizowanych
zarówno w regionach górskich, podgórskich i nizinnych, w odcinkach
uregulowanych jak i nieuregulowanych dolin rzecznych, cieków o różnej wielkości.
Wyodrębniono główne typy/kategorie zabudowy, łączące w sobie: obiekty
hydrotechniczne i przeciwpowodziowe, w tym obwałowania, umocnienia brzegowe
i ostrogi korytowe (I), mieszkalną i usługową zabudowę śródmiejską (II),
drogowe i kolejowe linie komunikacyjne, w tym mosty (III), wyrobiska górnicze,
zabudowę produkcyjną, wydobywczą, magazynową i towarzyszącą (IV), zabudowę
rozproszoną, ogródki działkowe (V) oraz odrębne place, parkingi i składowiska
(VI). Na częściach transektów, obejmujących różne formy zabudowy, najczęściej
zanotowano występowanie Solidago gigantea / S. canadensis (46), Impa-
tiens glandulifera (30), Echinocystis lobata (22), Robinia pseudoacacia (17), He-
lianthus tuberosus (15) i Impatiens parviflora (15). Największa liczba stanowisk
gatunków inwazyjnych w relacji do wszystkich ich stwierdzeń została zanotowana
na różnego rodzaju budowlach hydrotechnicznych, w tym na umocnieniach
brzegowych różnego typu. Obserwacje prowadzone w zakresie wpływu inwestycji
regulacyjnych na szatę roślinną wskazują, że nie ma istotnych różnic co do zastosowanych
sposobów zabudowy umocnieniowej brzegów, które można byłoby
uznać za bardziej przyjazne środowisku. W każdym przypadku następuje pozostawianie
odkrytego podłoża i promowanie wkraczania inwaderów.
The paper presents occurrence of invasive plant species in localities related to various building
categories. Research was carried out in the river valleys of the Carpathian tributaries of the Vistula
River and along the Vistula River in Sandomierz Basin. Solidago canadensis / S. gigantea (73), Echi-
nocystis lobata (51), Impatiens glandulifera (38), Helianthus tuberosus (31), Impatiens parviflora
(21), Robinia pseudoacacia (21), Rudbeckia laciniata (16), Reynoutria japonica (15) and Heracleum
sosnowskyi (11) were found on the largest number of places, located on any types of building area.
The study distinguished six types of buildings, which differ in the number and composition of invasive
species which occur within their confines: I hydraulic engineering structures (14 species), II city
residential buildings and services (11 species), III roads, railways, bridges, bridgeheads and roadside
ditches (14 species), IV excavations, production buildings, storage and accompanying (8 species),
V-dispersed, allotments (11 species), VI squares, parks and landfills which are not included in the
previous categories (11 species). Observations on the impact of civil engineering on vegetation indicate
that there are no significant differences in the construction development methods, which could be
considered more environmentally friendly. The factor most strongly supporting the penetration of the
river valley by invasive species is leaving the soil uncovered, which is why all the activities giving
rise to such situations should be prohibited or significantly reduced in river valleys.