Myślenie w kategoriach przyczynowo-skutkowych w modelu neuropsychologicznym

The paper presents a neuropsychological model of thinking in ”cause-effect” categories, seen as a process of mutually excitatory circuits. According to premises adopted in this model, direction of excitation of circuits depends on circuit excitation value, i.e. amount of stimuli needed to elicit a state of excitation in the entire circuit and availability of excitatory stimuli arising in external environment or in adjacent circuits. Circuit excitation value is variable and depends on three major modifying factors, i.e. constant and variable components of neuromediator-based transmission rate and degree of facilitation (priming) of neuronal circuit. Constant component of neuromediator-based transmission rate is associated with synaptic changes occurring as a result of consolidation of circuit, related to the process of memorization. Variable component of neuromediator-based transmission is associated with temporary (short-term) fluctuation in neuromediator level, depending on emotional swings and is characterized by neuromediator-based contransmission. Facilitation (priming) phenomenon consists in excitation of some of the neurons making up neuronal circuit, which does not result in excitation of the entire circuit, but rather brings the level of excitation closer to the threshold required to elicit excitation of the entire circuit. Variable circuit excitation values and differences in access of stimuli result in a variable subsequent speed of excitation of circuits. Direction of excitation of circuits, related to the ability and possibility of excitation, and thus to the speed of excitation of circuits, determines the course of thinking in ”cause-effect” categories.

W artykule zaprezentowano neuropsychologiczny model myślenia w kategoriach przyczynowo-skutkowych, czyli ujętego jako proces wzajemnie pobudzających się obwodów. Zgodnie z założeniami tego modelu o kierunku pobudzenia obwodów decyduje wartość pobudzenia obwodu, tj. ilość impulsów potrzebnych do pobudzenia obwodu oraz dostępność impulsów pobudzających, pochodzących ze środowiska zewnętrznego bądź z obwodów sąsiadujących. Wartość pobudzenia obwodu jest zmienna, wynika z trzech czynników modyfikujących ją, tj. stałego i zmiennego przewodnictwa neuroprzekaźnikowego oraz torowania obwodu neuronowego. Stałe przewodnictwo neuroprzekaźnikowe spowodowane jest zmianami synaptycznymi zachodzącymi wskutek utrwalania się obwodu, czyli uzależnione jest od procesu zapamiętywania. Zmienne przewodnictwo neuroprzekaźnikowe wynika z doraźnych zmian neuroprzekaźnikowych podyktowanych zmianami emocjonalnymi i charakteryzuje je zjawisko kontransmisji neuroprzekaźnikowej. Zjawisko torowania obwodu neuronowego polega na pobudzeniu części z ogółu neuronów tworzących obwód neuronowy, nie powoduje jednak pobudzenia obwodu, a wyłącznie zbliża wartość pobudzenia do progu wymaganego dla pobudzenia obwodu jako całości. Zmienne wartości pobudzenia obwodów oraz zróżnicowany dostęp do impulsów powodują, że następcza prędkość pobudzenia obwodów jest różna. Kierunek pobudzenia obwodów, uzależniony od zdolności i możliwości pobudzenia, a co za tym idzie od prędkości pobudzenia obwodów, wyznacza tok myślenia w kategoriach przyczynowo-skutkowych.